Ο διεθνισμός των κομμουνιστών είναι ένας πολιτικός μύθος
Οι ιστορικές εξελίξεις στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα απαξίωσαν τον μαρξιστικό ισχυρισμό περί μιας διεθνούς αδελφότητας των προλετάριων. Αποδείχθηκε ότι ήταν ένας βολικός πολιτικός μύθος.
Ετικέτες: Ιστορία, Σοσιαλισμός
Άρθρο του Allen Gindler, δημοσιευμένο στις 11/11/2021.
Το άρθρο «Marxism versus Libertarianism: Two Types of Internationalism» υποστηρίζει ότι ο σοσιαλιστικός διεθνισμός υποστηρίχθηκε από τους ιδρυτές του μαρξισμού χωρίς μια συνεκτική απόδειξη της προτεινόμενης υπόθεσης. Αυτή η αξιωματική αντίληψη ήταν απαραίτητη για να επιτευχθεί η εσωτερική λογική του ιστορικού υλισμού. Το θέμα είναι ότι ο Μαρξ και ο Ένγκελς δεν μπορούσαν να φανταστούν το πώς θα μπορούσε να εκτυλιχθεί η παγκόσμια σοσιαλιστική αλλαγή σε οικονομικά διασυνδεδεμένες χώρες. Η λύση τους ήταν να κάνουν έκκληση για μια διεθνή αδελφότητα των προλετάριων, που θα ήταν οι φορείς της επερχόμενης σοσιαλιστικής επανάστασης.
Οι αιτιολογήσεις τους συνοψίζονται στο γεγονός ότι οι καπιταλιστές ένωσαν τις οικονομίες όλων των χωρών - επιβεβαιώνοντας έτσι την αλήθεια ότι το κεφάλαιο δεν έχει σύνορα και ότι οι επιχειρηματίες είναι πραγματικά κοσμοπολίτες - και γι' αυτό το προλεταριάτο πρέπει να οργανωθεί σε παγκόσμιες ενώσεις, για να τις εμποτίσει με ταξική συνείδηση και να εξασφαλίσει την ετοιμότητα για τον επερχόμενο αγώνα. Η χειραφέτηση της εργατικής τάξης διέτρεχε σαν θέμα τα γραπτά του Μαρξ και του Ένγκελς, επειδή ήταν αυτοί που ανέθεσαν στους εργάτες το ρόλο των τυμβωρύχων του παγκόσμιου καπιταλισμού, κάτι που ούτε το ίδιο το προλεταριάτο δεν γνώριζε.
Από την άλλη, οι ιδρυτές του μαρξισμού επεδίωκαν έναν ακόμα στόχο. Ήθελαν οι σύγχρονοί τους να δουν τη θεωρία τους όχι μόνο σαν επιστημονική αλλά και σαν ηθικά ανώτερη από οποιαδήποτε ανταγωνιστικά δόγματα. Αναδεικνύοντας τον προκαθορισμένο ιστορικό ρόλο του προλεταριάτου, ο μαρξισμός επέμενε ότι οι άνθρωποι με τις καλύτερες προθέσεις θα έκαναν την κοινωνική αλλαγή, προκειμένου να εξαλείψουν τις αντιφάσεις στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και των σχέσεων παραγωγής στον καπιταλισμό. Ο μαρξισμός προίκισε το προλεταριάτο με τις ηθικές ιδιότητες των αγίων ανθρώπων - την έμφυτη αίσθηση ισότητας, αδελφοσύνης και δικαιοσύνης, την άνευ όρων αγάπη για διαφορετικές εθνοτικές ομάδες και φυλές, την περιφρόνηση για τον υλισμό και τον πλούτο και την ετοιμότητα για αμοιβαία βοήθεια. Γι' αυτό, από τα πρώτα τους έργα, τόνισαν επανειλημμένα το ζήτημα του διεθνισμού ως την υψηλότερη μορφή συλλογικής προλεταριακής αδελφότητας, σε αντίθεση με τον καπιταλιστικό ατομικισμό. Ο διεθνισμός έγινε το σήμα κατατεθέν του μαρξισμού, ολοκληρώνοντας το Κομμουνιστικό Μανιφέστο με το ισχυρό σύνθημα «Προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!».
Στην πραγματικότητα, τα συμπεράσματα του Μαρξ δεν έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου. Στην πρώτη κιόλας πραγματική δοκιμή τους, όπου η εργατική τάξη έπρεπε να δείξει την ηθική της υπεροχή έναντι της αστικής τάξης και να επιλέξει μια διεθνιστική στάση, τα μέλη του προλεταριάτου έδειξαν την προθυμία τους να πολεμήσουν και να πεθάνουν για τις χώρες τους, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών σοσιαλιστικών κομμάτων υποστήριξαν τους ομοεθνείς τους, ανεξάρτητα από την ταξική συγγένεια μεταξύ τους, και δεν ενώθηκαν με το προλεταριάτο των εχθρών τους. Ο Λένιν σημείωσε με πικρία ότι σε περισσότερα από δύο χρόνια πολέμου, το διεθνές σοσιαλιστικό και εργατικό κίνημα σε κάθε χώρα σχημάτισε τρία ρεύματα: σοσιαλ-σωβινιστές, «κέντρο» και αληθινούς διεθνιστές, όπου κατέτασσε τους μπολσεβίκους.
Ο προλεταριακός διεθνισμός έγινε εμπόδιο στο εργατικό κίνημα και οι άλυτες αντιφάσεις μεταξύ των διαφόρων φατριών οδήγησαν στη διάλυση της Δεύτερης Διεθνούς το 1916. Επιπλέον, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έγινε ο καταλύτης για την ακριβώς αντίθετη τάση, δηλαδή την εθνικιστική στροφή στο σοσιαλιστικό και το εργατικό κίνημα και την απομάκρυνση από τις αρχές του ορθόδοξου μαρξισμού. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, οι Εθνικοσυνδικαλιστές, οι Φασίστες και οι Εθνικοσοσιαλιστές εμφανίστηκαν στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και αμφισβήτησαν τις ιδεολογικές αρχές της κομμουνιστικής διεθνούς.
Κατά τραγική ειρωνεία, ακόμη και μέσα στην κομμουνιστική διεθνή παίχτηκε το χαρτί του ρατσισμού, όπως φαίνεται από μια σκληρή διαμάχη μεταξύ των σοβιετικών και των κινεζικών κομμουνιστικών κομμάτων στις αρχές της δεκαετίας του εξήντα. Για παράδειγμα, οι Κινέζοι δήλωσαν ότι ο κομμουνισμός για τους μη λευκούς λαούς πρέπει να διατηρηθεί ξεχωριστά από τον κομμουνισμό των «λευκών που δεν είναι Ασιάτες», όπως οι Ρώσοι. Οι μαοϊκοί απέτρεψαν τη συμμετοχή της ρωσικής αντιπροσωπείας σε μια διάσκεψη ινδονησιακών δημοσιογράφων στην βάση του ότι «οι λευκοί δεν έχουν καμία θέση εδώ». Οι Κινέζοι προχώρησαν σε τέτοιο σημείο, που η μαοϊκή εκδοχή του διεθνισμού έγραφε, όπως φαίνεται: «Μη λευκοί εργάτες του κόσμου, ενωθείτε!» - ουσιαστικά γκρεμίζοντας τους μαρξιστικούς στόχους, αντικαθιστώντας την ταξική αλληλεγγύη με τον ρατσισμό.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο που σκίζει τη διεθνιστική μάσκα από το πρόσωπο των αριστερών κινημάτων. Ο διεθνισμός είναι μια έννοια που συμπεριλαμβάνει τους πάντες και είναι αμφίδρομη, και η οποία παραποιείται αν υπάρχει έστω και μία εξαίρεση ή αντίφαση. Εάν ένα άτομο, μια κοινότητα, ένα κόμμα ή μια χώρα εκδηλώνει αγάπη για όλους εκτός από έναν, ο διεθνισμός τους δεν περνά το κριτήριο της συμπεριληπτικότητας προς όλους, και έτσι καταρρίπτεται.
Ιστορικά, ο αντισημιτισμός αποδείχθηκε μια λυδία λίθος, που διέκρινε αναμφισβήτητα έναν διεθνιστή από έναν εθνικιστή, και έναν πραγματικό διεθνιστή από έναν ψεύτικο. Το πρόσφατο βιβλίο του Γερμανού ιστορικού Götz Aly, Europe Against the Jews, 1880-1945, εξετάζει την προϊστορία του Ολοκαυτώματος, το οποίο, σύμφωνα με το βιβλίο, δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τη βοήθεια χιλιάδων συνεργατών σε όλο τον κόσμο, που ανήκαν σε διαφορετικές εθνότητες, πολιτικές πεποιθήσεις και κοινωνικά στάτους. Στην πρωτοποριακή έρευνά του, ο συγγραφέας συνέλεξε ιστορικά στοιχεία κραυγαλέου αντισημιτισμού από εξέχουσες προσωπικότητες της παραδοσιακής αριστεράς, μεταξύ άλλων. Για παράδειγμα, ο συγγραφέας επεσήμανε ότι Γάλλοι σοσιαλιστές όπως ο Pierre Leroux, ο Pierre Proudhon, ο Georges Duchene και ο Auguste Blanqui εκδήλωσαν έντονα αντισημιτικά αισθήματα, για να μην αναφέρουμε ότι οι ηγέτες της Παρισινής Κομμούνας και τα μέλη της Πρώτης Διεθνούς, Gustave Tridon και ο Albert Regnard, μισούσαν ανοιχτά τους Εβραίους. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα στο βιβλίο. Η αλήθεια βγαίνει προς τα έξω με τον καιρό και η επανεκτίμηση ορισμένων ηρώων του σοσιαλιστικού κινήματος είναι θέμα χρόνου.
Ο αντισημιτισμός μπορεί να βρεθεί σε μέρη που φαντάζουν απίστευτα με μια πρώτη ματιά. Στην ερευνητική του εργασία, Anti-Semitism in International Brigades, ο Andrew Smalling διερευνά το παράδοξο του μίσους προς τους Εβραίους στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, οι οποίες οργανώθηκαν και διοικούνταν από την Κομιντέρν και πολεμούσαν έναν συνασπισμό Εθνικιστών που υποστηριζόταν από Ιταλούς φασίστες και Γερμανούς Ναζί. Ο αντισημιτισμός ήταν αρκετά διαδεδομένος ώστε να υπονομεύσει τις στρατιωτικές επιδόσεις των Ταξιαρχιών, σύμφωνα με μια μυστική αναφορά του Σοβιετικού απεσταλμένου, Καρλ Σβερτσέφσκι, προς την ηγεσία του στη Μόσχα. Αποδεικνύεται ότι οι ασυμβίβαστοι εχθροί μπόρεσαν να βρουν έναν κοινό παρονομαστή στον αντισημιτισμό, ο οποίος από μόνος του είναι μια διάψευση του γνήσιου διεθνισμού στο περιβάλλον της αριστεράς.
Έτσι, ο προλεταριακός διεθνισμός είναι ένα κενό σύνθημα, το οποίο θεωρητικά υποστηρίζεται ασθενώς από τον μαρξισμό, και δεν αντέχει στην πράξη. Το συμπέρασμα αυτό έχει σοβαρές συνέπειες όχι μόνο ως μια ακόμα περίπτωση όπου ο μαρξισμός εκτίθεται, αλλά και ως ανατροπή του εθνικισμού/ρατσισμού ως παράγοντα που παίζει ρόλο στην πόλωση του πολιτικού φάσματος. Η εργασία The Theory of the Political Spectrum καταδεικνύει, από μια καθαρά τυπική μαθηματική σκοπιά, ότι το στοιχείο του εθνικισμού/ρατσισμού δεν περνά το τεστ επάρκειας και αναγκαιότητας και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως δείκτης για τη διάκριση των ιδεολογιών στο πολιτικό φάσμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο εθνικισμός, ως ορόσημο μεταξύ των ιδεολογιών, χάνει το νόημά του όταν τα αντίθετα δόγματα συγκλίνουν στο εθνικό ζήτημα, είτε στα λόγια είτε στις πράξεις. Τα σημασιολογικά κατασκευάσματα «αν είναι εθνικισμός τότε είναι δεξιά» και «αν είναι διεθνισμός τότε είναι αριστερά» δεν διαθέτουν ούτε λογική ούτε πρακτική επιχειρηματολογία να τα υποστηρίζουν, αλλά είναι ένα προπαγανδιστικό κλισέ που έχει γίνει μια αξιωματικό σφάλμα στη σύγχρονη πολιτική επιστήμη.
Οι ιστορικές εξελίξεις στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα ακύρωσαν τον μαρξιστικό ισχυρισμό περί μιας διεθνούς αδελφότητας των προλετάριων. Αποδείχθηκε ότι ήταν ένας κοινός πολιτικός μύθος. Ωστόσο, αυτός ο μύθος έχει διατηρηθεί ζωντανός από τους κομμουνιστές ως ένα εξαιρετικά βολικό προπαγανδιστικό τέχνασμα, που τους επιτρέπει να επικαλούνται μια ηθική ανωτερότητα στις διεθνείς τους σχέσεις. Οι κομμουνιστές έπαιξαν συχνά αυτό το χαρτί, καλύπτοντας τις θηριωδίες τους εναντίον των συμπατριωτών τους και άλλων εθνών, οι οποίες βρίσκονταν στο ίδιο επίπεδο με τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας των φασιστών και των εθνικιστών, κρυμμένοι πίσω από το σύνθημα του διεθνιστικού καθήκοντος.
Στην ψυχολογία, το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί από καιρό, όταν ένας ένοχος κατηγορεί τους άλλους ακριβώς για τις αμαρτίες που έχει διαπράξει ο ίδιος. Αυτό ακριβώς ισχύει για την προπαγανδιστική ρητορική των αριστερών. Κατηγορούν τους αντιπάλους τους για ρατσισμό και ξενοφοβία, ενώ οι ίδιοι έχουν ρατσιστικούς σκελετούς στην ντουλάπα τους. Όμως η αλήθεια είναι ότι ήταν κυρίως τα αριστερά ολοκληρωτικά καθεστώτα που δημιούργησαν τα εθνικιστικά τέρατα τα οποία σκότωσαν εκατομμύρια αθώες ψυχές, είτε απροκάλυπτα, είτε καμουφλάροντας τις πράξεις τους με μια διεθνιστική ρητορική.
Δείτε επίσης:
