Ποια είναι τα έξι μαθήματα του Mises, που ανέφερε ο πυγμάχος Moicano; (+δωρεάν pdf βιβλίο)
Άρθρο του Jonathan Newman, δημοσιευμένο στις 17/4/2024 από το Mises Institute.
Τα «έξι μαθήματα» στα οποία αναφέρθηκε ο πυγμάχος είναι το βιβλίο του Mises, Economic Policy: Thoughts for Today and Tomorrow, το οποίο επανεκδόθηκε στη Βραζιλία με τον τίτλο «As Seis Lições» («Τα Έξι Μαθήματα»).
Το βιβλίο του Ludwig von Mises ‘‘Εconomic Policy: Thoughts for Today and Tomorrow’’ έγινε αρκετά δημοφιλές πρόσφατα. Το Mises Book Store έχει εξαντλήσει τα έντυπά του αντίγραφα και το PDF, το οποίο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο δωρεάν, έχει σημειώσει πάνω από 50.000 λήψεις τις τελευταίες ημέρες.
Αυτό το κύμα ενδιαφέροντος για τις ιδέες του Mises ξεκίνησε από τον αθλητή πολεμικών τεχνών του UFC, Renato Moicano, ο οποίος δήλωσε σε μια σύντομη ομιλία του μετά τον νικηφόρο αγώνα, «Αγαπώ την Αμερική, αγαπώ το Σύνταγμα... Θέλω να μπορώ να φέρω πάνω μου όπλα. Λατρεύω την ιδιωτική ιδιοκτησία. Να σας πω κάτι. Αν νοιάζεστε για την πατρίδα σας, διαβάστε τον Λούντβιχ φον Μίζες και τα έξι μαθήματα της αυστριακής οικονομικής σχολής».
Τα «έξι μαθήματα» στα οποία αναφέρεται είναι το βιβλίο του Mises, Economic Policy: Thoughts for Today and Tomorrow, το οποίο επανεκδόθηκε από τους φίλους μας στη Βραζιλία με τον τίτλο «As Seis Lições» («Τα Έξι Μαθήματα»).
Αν ενδιαφέρεστε για το τι έχει να πει ο Μίζες σε αυτό το βιβλίο, το οποίο είναι μια απομαγνητοφώνηση των διαλέξεων που έδωσε στην Αργεντινή το 1959, ακολουθεί μια σύντομη προεπισκόπηση, η οποία ελπίζω να σας εμπνεύσει να διαβάσετε ολόκληρο το σύντομο αυτό βιβλίο. Ως δευτερεύουσα σημείωση, εάν είστε προπτυχιακός φοιτητής που ενδιαφέρεται για αυτές τις ιδέες, η επόμενη Λέσχη Βιβλίου Mises του Mises Institute είναι αφιερωμένη σε αυτό το κείμενο (καθαρή σύμπτωση!).
Διάλεξη πρώτη: Καπιταλισμός
Ο Μίζες ξεκινά την πρώτη του διάλεξη με μια επισκόπηση της ανάπτυξης του καπιταλισμού μέσα από τη φεουδαρχία. Οι επιχειρήσεις ξεκίνησαν «την μαζική παραγωγή για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των μαζών» αντί να επικεντρώνονται στην παραγωγή προϊόντων πολυτελείας για την ελίτ. Αυτές οι μεγάλες επιχειρήσεις πέτυχαν επειδή εξυπηρετούσαν τις ανάγκες μιας μεγαλύτερης ομάδας ανθρώπων και η επιτυχία τους εξαρτιόταν εξ ολοκλήρου από την ικανότητά τους να δώσουν σε αυτό το πλήθος των καταναλωτών αυτό που ήθελαν.
Παρά τις εκπληκτικές και αναμφισβήτητες ανόδους στο βιοτικό επίπεδο, ακόμη και για έναν αυξανόμενο πληθυσμό, ο καπιταλισμός είχε τους επικριτές του, συμπεριλαμβανομένου του Καρλ Μαρξ, ο οποίος έδωσε το όνομά του στον καπιταλισμό. Ο Μίζες λέει ότι ενώ ο Μαρξ μισούσε τον καπιταλισμό και ότι ο Μαρξ τον χαρακτήρισε έτσι ως μις επίθεση στο σύστημα (σ.σ. της ελεύθερης οικονομίας), το όνομα είναι καλό.
«γιατί περιγράφει ξεκάθαρα την πηγή των μεγάλων κοινωνικών βελτιώσεων που επέφερε ο καπιταλισμός. Αυτές οι βελτιώσεις είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης κεφαλαίου. βασίζονται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι κατά κανόνα δεν καταναλώνουν ό,τι έχουν παραγάγει, ότι αποταμιεύουν —και επενδύουν— ένα μέρος του.»
Η ευημερία είναι το αποτέλεσμα της προνοητικότητας για το μέλλον - πιο συγκεκριμένα είναι το αποτέλεσμα του παραμερισμού της κατανάλωσης σήμερα, εξοικονομώντας και επενδύοντας πόρους στην παραγωγή. Ο Mises λέει ότι αυτή η αρχή εξηγεί γιατί ορισμένες χώρες είναι πιο ευημερούσες από άλλες. Όταν πρόκειται για οικονομική ανάπτυξη, «δεν υπάρχουν θαύματα». Υπάρχει μόνο «η εφαρμογή των αρχών της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς, των μεθόδων του καπιταλισμού».
Δείτε σχετικά: Ο καπιταλισμός είναι καλός για τους φτωχούς
Διάλεξη δεύτερη: Σοσιαλισμός
Στη δεύτερη διάλεξη, ο Μίζες ρίχνει μια πιο προσεκτική ματιά στο προτεινόμενο σύστημα του Μαρξ: τον σοσιαλισμό. Οικονομική ελευθερία σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν μόνοι τους τη σταδιοδρομία τους και να χρησιμοποιήσουν τους πόρους τους για να επιτύχουν τους δικούς τους σκοπούς. Η οικονομική ελευθερία είναι η βάση για όλες τις άλλες ελευθερίες. Για παράδειγμα, όταν η κυβέρνηση καταλαμβάνει ολόκληρες βιομηχανίες, όπως αυτή της τυπογραφίας, καθορίζει τι θα εκδοθεί και τι όχι και η «ελευθερία του Τύπου εξαφανίζεται».
Ο Mises αναγνωρίζει ότι δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η «τέλεια ελευθερία» με μια μεταφυσική έννοια. Πρέπει να υπακούμε στους νόμους της φύσης, ειδικά αν σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε και να μεταμορφώσουμε τη φύση σύμφωνα με τους σκοπούς μας. Και ακόμη κι η οικονομική ελευθερία σημαίνει ότι υπάρχει μια θεμελιώδης αλληλεξάρτηση μεταξύ των ατόμων: «Ελευθερία στην κοινωνία σημαίνει ότι ένας άνθρωπος εξαρτάται τόσο από τους άλλους ανθρώπους όσο άλλοι άνθρωποι εξαρτώνται από αυτόν». Αυτό ισχύει και για τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους επιχειρηματίες που τις διοικούν. Τα αληθινά «αφεντικά» στην οικονομία της αγοράς δεν είναι αυτοί που φωνάζουν εντολές στους εργαζόμενους, αλλά οι καταναλωτές.
Οι σοσιαλιστές περιφρονούν την ιδέα της κυριαρχίας των καταναλωτών γιατί σημαίνει να επιτρέπονται και λάθη. Στο μυαλό τους, το κράτος πρέπει να παίζει τον πατερναλιστικό ρόλο να αποφασίζει τι είναι καλό για όλους. Έτσι ο Mises δεν βλέπει καμία διαφορά μεταξύ του σοσιαλισμού και ενός συστήματος δουλείας: «Ο σκλάβος πρέπει να κάνει ό,τι τον διατάζει ο ανώτερός του, αλλά ο ελεύθερος πολίτης —και αυτό σημαίνει ελευθερία— είναι σε θέση να επιλέξει τον δικό του τρόπο ζωής.» Στον καπιταλισμό, αυτή η ελευθερία δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να γεννιούνται στη φτώχεια αλλά στη συνέχεια να επιτυγχάνουν μεγάλη επιτυχία καθώς φροντίζουν για τους συνανθρώπους τους. Αυτό το είδος κοινωνικής κινητικότητας είναι αδύνατη σε συστήματα όπως η φεουδαρχία και ο σοσιαλισμός.
Ο Μίζες τελειώνει αυτή τη διάλεξη με μια σύντομη ερμηνεία της κριτικής του σοσιαλισμού από την άποψη του οικονομικού υπολογισμού. Όταν απαγορεύεται η ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, τότε ο οικονομικός υπολογισμός καθίσταται αδύνατος. Χωρίς τις τιμές της αγοράς για τους συντελεστές της παραγωγής, δεν μπορούμε να κάνουμε οικονομία στην παραγωγή και να καλύπτουμε τις ανάγκες των μαζών, ανεξάρτητα από το ποιος επιβλέπει το σοσιαλιστικό συμβούλιο σχεδιασμού. Το αποτέλεσμα είναι οι μαζικές ελλείψεις και το χάος.
Διάλεξη Τρίτη: Παρεμβατισμός
Ο παρεμβατισμός περιγράφει μια κατάσταση στην οποία το κράτος «θέλει να παρέμβει στα φαινόμενα της αγοράς». Κάθε παρέμβαση συνεπάγεται μια κατάργηση της κυριαρχίας των καταναλωτών, που είχε εξηγήσει ο Mises στις δύο προηγούμενες διαλέξεις.
«Το κράτος θέλει να παρέμβει για να αναγκάσει τους επιχειρηματίες να κάνουν τις υποθέσεις τους με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που θα επέλεγαν αν υπάκουαν μόνο στους καταναλωτές. Έτσι, όλα τα μέτρα παρεμβατισμού εκ μέρους του κράτους στοχεύουν στον περιορισμό της υπεροχής των καταναλωτών.»
Ο Mises δίνει ένα παράδειγμα ανώτατου ορίου τιμών για το γάλα. Ενώ όσοι θεσπίζουν μια τέτοια παρέμβαση μπορεί να σκοπεύουν να κάνουν το γάλα πιο προσιτό για τις φτωχότερες οικογένειες, υπάρχουν πολλές ακούσιες συνέπειες: αυξημένη ζήτηση, μειωμένη προσφορά, μη τιμολογιακή διανομή με τη μορφή μεγάλων ουρών σε καταστήματα που πωλούν γάλα και, κυρίως, λόγοι για την κυβέρνηση να παρέμβει με νέους τρόπους, τώρα που η αρχική της παρέμβαση δεν έχει επιτύχει τον επιδιωκόμενο σκοπό. Έτσι, στο παράδειγμα του Mises, παρακολουθεί τις νέες παρεμβάσεις, όπως το κρατικό δελτίο, οι έλεγχοι των τιμών για τα βοοειδή, οι έλεγχοι των τιμών για τα είδη πολυτελείας και ούτω καθεξής, έως ότου η κυβέρνηση έχει παρέμβει σχεδόν σε κάθε τμήμα της οικονομίας, δηλαδή έως τον σοσιαλισμό.
Αφού παραθέτει μερικά ιστορικά παραδείγματα αυτής της διαδικασίας, ο Mises δίνει τη μεγάλη εικόνα. Ο παρεμβατισμός, ως μια «πολιτική της μέσης οδού», είναι στην πραγματικότητα ένας δρόμος προς τον ολοκληρωτισμό.
Δείτε σχετικά: Όχι, η αλήθεια και το δίκαιο δεν είναι κάπου στη μέση
Διάλεξη Τέταρτη: Πληθωρισμός
«Δεν μπορεί να υπάρξει μυστικός τρόπος για τη λύση των οικονομικών προβλημάτων μιας κυβέρνησης. Αν χρειάζεται χρήματα, πρέπει να τα αποκτήσει φορολογώντας τους πολίτες της (ή, υπό ειδικούς όρους, δανειζόμενη από άτομα που έχουν τα χρήματα). Όμως πολλές κυβερνήσεις, μπορούμε να πούμε ακόμη και οι περισσότερες κυβερνήσεις, πιστεύουν ότι υπάρχει μια άλλη μέθοδος για να λάβουν τα απαραίτητα χρήματα. Απλά να τα εκτυπώσουν.» (σ.σ. πληθωρισμός του χρήματος)
Εάν η κυβέρνηση φορολογεί τους πολίτες για την κατασκευή ενός νέου νοσοκομείου, τότε οι πολίτες αναγκάζονται να μειώσουν τις δαπάνες τους και η κυβέρνηση «αντικαθιστά» τις δικές της δαπάνες με τις δικές τους. Εάν, ωστόσο, η κυβέρνηση χρησιμοποιήσει πρόσφατα τυπωμένα χρήματα για να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του νοσοκομείου, τότε δεν υπάρχει αντικατάσταση των δαπανών, αλλά μια προσθήκη και «οι τιμές θα τείνουν να ανέβουν».
Ο Μίζες, φυσικά, εξεγείρεται στην ιδέα ενός «επιπέδου τιμών» που ανεβαίνει και πέφτει, σαν να αλλάζουν όλες οι τιμές ταυτόχρονα και αναλογικά. Αντίθετα, οι τιμές αυξάνονται «βήμα προς βήμα». Οι πρώτοι παραλήπτες νέου χρήματος αυξάνουν τις απαιτήσεις τους για αγαθά, γεγονός που παρέχει νέο εισόδημα σε όσους πωλούν αυτά τα αγαθά. Αυτοί οι πωλητές μπορούν τώρα να αυξήσουν τις απαιτήσεις τους για αγαθά. Αυτό εξηγεί τη διαδικασία με την οποία ορισμένες τιμές και τα εισοδήματα κάποιων αυξάνονται πριν από κάποιων άλλων. Το αποτέλεσμα είναι μια «επανάσταση τιμών», κατά την οποία οι τιμές και τα εισοδήματα αυξάνονται σταδιακά, ξεκινώντας από την προέλευση του νέου χρήματος. Με αυτόν τον τρόπο, το νέο χρήμα αλλάζει την κατανομή των εισοδημάτων και τη διάταξη των πραγματικών πόρων σε ολόκληρη την οικονομία, δημιουργώντας «νικητές» και «χαμένους».
Ο κανόνας του χρυσού προσφέρει αυστηρό έλεγχο έναντι των πληθωριστικών τάσεων των κυβερνήσεων. Σε ένα τέτοιο σύστημα, η κυβέρνηση δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες μονάδες χρημάτων για να χρηματοδοτήσει τις δαπάνες της, επομένως πρέπει να καταφύγει στη φορολογία, η οποία είναι ιδιαίτερα αντιδημοφιλής. Ο πληθωρισμός του fiat χρήματος, ωστόσο, είναι λεπτός και οι επιπτώσεις του είναι περίπλοκες και καθυστερημένες, γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικό για τις κυβερνήσεις που μπορούν να τον χειριστούν.
Σε αυτή τη διάλεξη ο Μίζες εκτελεί επίσης μια ενδελεχή κατάρριψη του Κέυνς και του Κεϋνσιανισμού, αλλά θα την αφήσω στους αναγνώστες για να την απολαύσουν.
Διάλεξη πέμπτη: Ξένες επενδύσεις
Ο Mises επιστρέφει σε μια αρχή που εισήγαγε στην πρώτη διάλεξη, ότι η οικονομική ανάπτυξη πηγάζει από τη συσσώρευση κεφαλαίου. Οι διαφορές στο βιοτικό επίπεδο μεταξύ των χωρών δεν αποδίδονται στην τεχνολογία, τις ιδιότητες των εργαζομένων ή τις δεξιότητες των επιχειρηματιών, αλλά στη διαθεσιμότητα κεφαλαίου.
Ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί να συσσωρευτεί κεφάλαιο σε μια χώρα είναι μέσω ξένων επενδύσεων. Οι Βρετανοί, για παράδειγμα, παρείχαν μεγάλο μέρος του κεφαλαίου που απαιτείτο για την ανάπτυξη του σιδηροδρομικού συστήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Αυτό παρείχε αμοιβαίο όφελος, τόσο για τους Βρετανούς, όσο και για τις χώρες που έλαβαν αυτήν την επένδυση. Οι Βρετανοί αποκόμισαν κέρδη μέσω της ιδιοκτησίας τους στα σιδηροδρομικά συστήματα και οι χώρες υποδοχής, ακόμη και με ένα προσωρινό «δυσμενές» εμπορικό ισοζύγιο, αποκόμισαν τα οφέλη του σιδηροδρομικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της διευρυμένης παραγωγικότητας, η οποία, με την πάροδο του χρόνου, τους επέτρεψε να αγοράσουν μετοχές στις εταιρείες σιδηροδρόμων από τους Βρετανούς.
Οι ξένες επενδύσεις επιτρέπουν στη συσσώρευση κεφαλαίου σε μια χώρα να επιταχύνει την ανάπτυξη άλλων χωρών, όλα αυτά χωρίς κάποια μονόπλευρη θυσία εκ μέρους της χώρας που παρέχει την επένδυση. Οι πόλεμοι (ειδικά οι παγκόσμιοι πόλεμοι), ο προστατευτισμός και η εσωτερική φορολογία καταστρέφουν αυτή την αμοιβαία επωφελή διαδικασία. Όταν οι χώρες επιβάλλουν δασμούς ή απαλλοτριώνουν το κεφάλαιο που ανήκει σε ξένους επενδυτές, «αποτρέπουν ή επιβραδύνουν τη συσσώρευση εγχώριου κεφαλαίου και βάζουν εμπόδια στο ξένο κεφάλαιο».
Διάλεξη έκτη: Πολιτική και ιδέες
Οι κλασικές φιλελεύθερες ιδέες των φιλοσόφων του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα βοήθησαν στη δημιουργία των περιορισμένων κυβερνήσεων και της οικονομικής ελευθερίας, που οδήγησαν στην έκρηξη της οικονομικής ανάπτυξης στην οποία αναφέρθηκε ο Μίζες στην πρώτη διάλεξη. Αλλά η εμφάνιση μειοψηφικών «ομάδων πίεσης», αυτό που θα ονομάζαμε «ομάδες ειδικών συμφερόντων» σήμερα, οδήγησε τους πολιτικούς μακριά από τα κλασικά φιλελεύθερα ιδανικά και προς τον παρεμβατισμό. Οι ομάδες που θα επωφεληθούν από διάφορες παρεμβάσεις ασκούν πιέσεις στην κυβέρνηση, για να τους χορηγήσει χάρες όπως μονοπωλιακά προνόμια, φόρους στους ανταγωνιστές (συμπεριλαμβανομένων των δασμών) και επιδοτήσεις. Και, όπως είδαμε, αυτή η παρεμβατική σπείρα τείνει προς το σοσιαλισμό και τον ολοκληρωτισμό. Η «αναβίωση του πολεμικού πνεύματος» στον 20ό αιώνα προκάλεσε παγκόσμιους πολέμους και επιδείνωσε τις ολοκληρωτικές τάσεις ακόμη και στα άλλοτε υποδειγματικά έθνη.
Η ταυτόχρονη άνοδος των κρατικών δαπανών κατέστησε υπερβολικά δελεαστικά το fiat, πλασματικό χρήμα και τον πληθωρισμό. Οι πόλεμοι και τα ειδικά πρότζεκτ που υποστήριζαν οι ομάδες πίεσης ήταν ακριβά, και έτσι οι περιορισμοί του προϋπολογισμού απορρίπτονταν υπέρ της υποτίμησης του νομίσματος.
Αυτό, λέει ο Mises, εξηγεί την παρακμή του πολιτισμού. Υποδεικνύει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως παράδειγμα:
«Τι είχε γίνει; Ποιο ήταν το πρόβλημα; Τι ήταν αυτό που προκάλεσε τη διάλυση μιας αυτοκρατορίας που, από κάθε άποψη, είχε φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο πολιτισμού που είχε επιτευχθεί ποτέ πριν από τον δέκατο όγδοο αιώνα; Η αλήθεια είναι ότι αυτό που κατέστρεψε τον αρχαίο αυτόν πολιτισμό ήταν κάτι παρόμοιο, σχεδόν πανομοιότυπο, με τους κινδύνους που απειλούν τον πολιτισμό μας σήμερα: από τη μια ήταν ο παρεμβατισμός και από την άλλη ο πληθωρισμός.»
Ο Μίζες βρίσκει ελπίδα στο γεγονός ότι οι αρνητές της οικονομικής ελευθερίας, όπως ο Μαρξ και ο Κέυνς, δεν αντιπροσωπεύουν τις μάζες ή ακόμη και την πλειοψηφία. Ο Μαρξ, για παράδειγμα, «δεν ήταν άνθρωπος του προλεταριάτου. Ήταν γιος δικηγόρου. […] Τον υποστήριζε οικονομικά ο φίλος του, Φρίντριχ Ένγκελς, ο οποίος —όντας βιομήχανος— ήταν ο χειρότερος τύπος «αστού», σύμφωνα με τις σοσιαλιστικές ιδέες. Στη γλώσσα του μαρξισμού, ήταν εκμεταλλευτής».
Αυτό σημαίνει ότι η μοίρα του πολιτισμού εξαρτάται από μια μάχη ιδεών και ο Μίζες πίστευε ότι οι καλές ιδέες θα νικούσαν:
«Το θεωρώ πολύ καλό σημάδι ότι, ενώ πριν από πενήντα χρόνια, ουσιαστικά κανείς στον κόσμο δεν είχε το θάρρος να πει οτιδήποτε υπέρ μιας ελεύθερης οικονομίας, έχουμε τώρα, τουλάχιστον σε ορισμένες από τις προηγμένες χώρες του κόσμου, θεσμούς που αποτελούν κέντρα διάδοσης μιας ελεύθερης οικονομίας.»
Μακάρι να συνεχίσουμε το έργο του Mises και να εκπληρώσουμε την ελπίδα του. Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος είναι «Menos Marx, Mais Mises» («Λιγότερος Marx, περισσότερος Mises»).
Αν εκτιμάς την δουλειά που κάνω και θέλεις να μου δώσεις ώθηση να συνεχίσω, τώρα μπορείς είτε να κάνεις μια δωρεά χωρίς δέσμευση, είτε να γίνεις συνδρομητής-τρια με το ελάχιστο ποσό που επιτρέπει η πλατφόρμα του Substack:
5 ευρώ/μήνα ή 30 ευρώ/έτος.
(Λιγότερος Μαρξ. Περισσότερος Μίζες )