Μια ανοιχτή επιστολή στον Jordan Peterson
Η φιλελεύθερη δεξιά διαφέρει από τα αριστερόστροφα ελευθεριακά κινήματα ακριβώς στον μεγάλο της σεβασμό για τους κανόνες, τις παραδόσεις και τις φυσικές ιεραρχίες
Άρθρο του Eduard Bucher, δημοσιευμένο στις 2/8/2024 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 5’.
Είμαι μεγάλος θαυμαστής του έργου σας και σας ευχαριστώ για την τεράστια δουλειά που κάνετε στην ανύψωση του επιπέδου του δημόσιου διαλόγου και, κυρίως, στην καταπολέμηση της ανοησίας του πολιτισμικού μαρξισμού, που εκπορεύεται από τον πανεπιστημιακό χώρο. Η ανάλυσή σας για την μεγάλη αλήθεια των αρχαίων θρησκευτικών αφηγήσεων είχε μια μεταμορφωτική επίδραση στη σκέψη μου, και μέσω αυτής, κατά τη γνώμη μου, μετατοπίσατε από μόνος σας τον ευρύ κοινωνικό διάλογο για τη θρησκεία από την κοσμική, μη παραγωγική σφαίρα της ιστορικότητάς της, στον σωστό τομέα ανάλυσης της — δηλαδή, από το «είναι αλήθεια;» στο «με ποιους τρόπους είναι αλήθεια και γιατί είναι αυτό σημαντικό;» Επιπλέον, με την εκλαΐκευση των ψυχολογικών γνώσεων έχετε προσφέρει μια ανεκτίμητη υπηρεσία σε εκατομμύρια ανθρώπους, βοηθώντας τους να βελτιώσουν τη ζωή τους σε τομείς τόσο διαφορετικούς, όπως η ανατροφή των παιδιών, η ψυχική υγεία, τα κίνητρα και ο σχεδιασμός της ζωής και της καριέρας τους.
Παρά τον βαθύ θαυμασμό μου, ωστόσο, πρέπει ταπεινά να διαφωνήσω με μια πρόσφατη δήλωσή σας και ελπίζω ότι θα μου επιτρέψετε να επιστήσω την προσοχή σας σε ένα κάπως λεπτό σημείο. Στη συνέντευξή σας με την Katharine Birbalsingh, επικρίνατε τη φιλελεύθερη δεξιά για την φαινομενικά αφελή πίστη της στα πλεονεκτήματα της ατομικής ελευθερίας:
«Η φιλελεύθερη Δεξιά πάσχει από την αυταπάτη ότι αν αφήσεις τους ανθρώπους να κάνουν επιλογές, συμπεριλαμβανομένων των επιλογών της αγοράς, ότι όλα θα πάνε προς το καλύτερο. Όμως δεν καταλαβαίνουν (και πρέπει να καταλάβουν) ότι ακόμη και οι επιφανειακά φιλελεύθεροι, των οποίων τις ιδέες ουσιαστικά χρησιμοποιούν, κατάλαβαν ότι αυτή η ατομική ελευθερία ήταν δυνατή μόνο σε μια κοινωνία που ήταν αγκυροβολημένη [όπως ένα πλοίο αγκυροβολημένο σε ένα λιμάνι εμποδίζεται από το να παρασυρθεί στην ανυπαρξία]. Μόλις τεθούν σε ισχύ οι κανόνες του παιχνιδιού, τότε όλοι μπορούν να είναι ελεύθεροι να παίξουν. Αλλά αν δεν μπορείς να συμφωνήσεις σ’ αυτούς τους αναθεματισμένους κανόνες, δεν έχεις ελευθερία, έχεις μια αντιπαραγωγική, χαοτική, επαναστατική αναρχία και τότε τελειώνεις [ως κοινωνία]».
Σωστά υποστηρίζετε ότι η παραγωγική συνεργασία απαιτεί κανόνες, ότι οι κλασικοί φιλελεύθεροι και η φιλοσοφία του φιλελευθερισμού παρείχαν τα ιδεολογικά θεμέλια για το σύγχρονο λιμπερταριανό κίνημα και ότι αυτοί οι κλασικοί φιλελεύθεροι θα μπορούσαν να περιγραφούν ευρέως ως ελαχισταρχικοί, που πίστευαν ότι ένα ελάχιστο κράτος ήταν απαραίτητο για την τήρηση των εν λόγω κανόνων (μέσω των δικαστηρίων, της αστυνομίας και του στρατού). Όμως η απόρριψη της θέσπισης κρατικών κανόνων είναι διαφορετική από την απόρριψη των κανόνων καθεαυτών, όπως σκοπεύω να δείξω στο παρόν κείμενο.
Η φιλελεύθερη δεξιά διαφέρει από τα αριστερόστροφα ελευθεριακά κινήματα ακριβώς στο μεγάλο της σεβασμό για τους κανόνες, τις παραδόσεις και τις φυσικές ιεραρχίες (δηλαδή, εκείνες που βασίζονται στην αξιοσύνη και έτσι προκύπτουν με φυσικό τρόπο). Πιθανότατα θα αποκαλούσατε αυτό το κίνημα ιδιοσυγκρασιακά συντηρητικό, αν και συχνά έρχεται σε αντίθεση με τον πολιτικό συντηρητισμό. Για παράδειγμα, πολλές πολιτικές των Ρεπουμπλικανών οδηγούν σε αύξηση του μεγέθους και του εύρους του κράτους και επομένως δεν συνάδουν με τις φιλελεύθερες αρχές.
Η κοινωνία προκύπτει ως ανώτερης τάξης συνέπεια της σκόπιμης συνεργασίας μεταξύ ατόμων που αντιδρούν, λίγο πολύ συνειδητά, στο νόμο του συγκριτικού πλεονεκτήματος. Υπό συνθήκες εκούσιας, διμερούς ανταλλαγής, δύο άνισα μέρη θα έχουν και τα δύο αυξήσεις στην παραγωγικότητα τους, εάν το καθένα εξειδικεύεται σε εκείνο το παραγωγικό εγχείρημα στο οποίο είναι συγκριτικά πιο κατάλληλος. Κρίσιμης σημασίας είναι ότι αυτό το πλεονέκτημα ισχύει ακόμη και σε περιπτώσεις όπου το ένα μέρος είναι απολύτως ανώτερο και στα δύο παραγωγικά εγχειρήματα. Όσο περισσότερο εξειδικεύονται και εμπορεύονται τα άτομα, σε τόσο καλύτερη θέση είναι για να προσφέρουν τα απαραίτητα στα παιδιά τους και να επιδιώκουν την ευημερία. Κατά συνέπεια, οι ελάχιστοι απαραίτητοι «κανόνες του παιχνιδιού» για την ύπαρξη και την άνθηση κάθε κοινωνίας είναι αυτοί από τους οποίους εξαρτάται ο νόμος του συγκριτικού πλεονεκτήματος — δηλαδή η προστασία της ζωής, της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας. Σημειώστε ότι εάν αντιλαμβανόμαστε τα δικαιώματα στη ζωή και την ελευθερία ως συνέπειες της ιδιοκτησίας του εαυτού μας, όπως κάνουν πολλοί στην φιλελεύθερη δεξιά, τότε αυτές οι τρεις προϋποθέσεις συμπυκνώνονται σε μια θεμελιώδη αρχή - συγκεκριμένα, την προστασία των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων.
Το κράτος, που ορίζεται ως ο θεσμός που συνδυάζει το εδαφικό μονοπώλιο στην τελική λήψη αποφάσεων και στην φορολογία, παρέχει ένα όχημα για να επωφελούνται ορισμένα άτομα σε βάρος άλλων. Στην ελεύθερη, ανεμπόδιστη αγορά, ο μόνος τρόπος για να αυξάνει διαρκώς ένας άτομο το επίπεδο της κατανάλωσής του (δηλαδή, την ποιότητα ζωής του και της οικογένειάς του) είναι πρώτα να αυξήσει το επίπεδο παραγωγής του και μετά είτε να καταναλώσει ό,τι παράγει ο ίδιος είτε να το ανταλλάξει με την ιδιοκτησία κάποιου άλλου. Και στις δύο περιπτώσεις, η συνολική ποσότητα των αγαθών αυξάνεται, με αποτέλεσμα ένα παιχνίδι θετικού αθροίσματος. Αλλά εάν κάποιος μπορεί να αναγκαστεί να παραχωρήσει την περιουσία του (φορολογία), τότε δεν χρειάζεται να του δοθεί τίποτα ως αντάλλαγμα, κάτι που οδηγεί σε ένα παιχνίδι αρνητικού αθροίσματος). Μόλις τεθεί σε εφαρμογή αυτός ο μηχανισμός καταναγκασμού, ο καθένας έχει κίνητρα όχι μόνο να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά που θα υποστεί από τον μηχανισμό αυτό, αλλά και να τον χρησιμοποιήσει προς όφελός του, γιατί χρησιμοποιώντας το κράτος ως μεσάζοντα, είναι δυνατό να αυξήσει την κατανάλωση του χωρίς να αυξήσει την παραγωγή του. Εάν το κράτος καθιστά παράνομο για τους άλλους να σας ανταγωνίζονται, θα υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση για τα προϊόντα σας. Αν αρκετοί πολιτικοί συμφωνούν ότι πρέπει να αποζημιωθείτε για την υποδούλωση των προγόνων σας, τότε κάποιος άλλος μπορεί να αναγκαστεί να επιδοτήσει τον τρόπο ζωής σας κ.λπ.
Ένα τέτοιο περιβάλλον από κίνητρα είναι εχθρικό προς την καλλιέργεια των παραδόσεων, οι οποίες είναι οι δοκιμασμένες και οι αληθινά βέλτιστες πρακτικές των προγόνων μας, που φιλτράρονται διαμέσου των αιώνων και αναδεικνύονται σε ένα είδος τέχνης μεταξύ των γενεών. Μια υγιής κοινωνία βασίζεται σε τέτοιες παραδόσεις και είναι σε θέση να μεταβιβάσει στους κληρονόμους της όλο και πιο πλούσιες και ουσιαστικές συλλογές τελετουργιών, εθίμων, κανόνων και φιλόδοξων ιδανικών. Όμως η συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, η οποία προκύπτει ως απάντηση στα κίνητρα που συνδέονται με κάθε κρατικό μηχανισμό, οδηγεί στο αντίθετο αποτέλεσμα: Τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια των πιο παραγωγικών μελών της κοινωνίας και αυξάνει την χρονική τους προτίμηση, (σ.σ. προτιμούν να καταναλώνουν άμεσα, παρά να αποταμιεύουν) τιμωρώντας έτσι την συντηρητική, μη παρασιτική συμπεριφορά. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτη, οδηγεί στη διάλυση της κοινωνικής συνοχής, όταν μια κρίσιμη μάζα ατόμων συνειδητοποιήσει ότι η σχετική αυτάρκεια προσφέρει καλύτερες προοπτικές για την ευημερία των παιδιών τους από ό,τι η συμμετοχή σε μια κοινωνία που κυβερνιέται από μια ολοένα και πιο τυραννική, νομιμοποιημένη μαφία.
Είναι σημαντικό ότι δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξει ένα κράτος χωρίς να παραβιάζονται τα ίδια τα δικαιώματα ιδιοκτησίας που υποτίθεται ότι προστατεύει το κράτος. Ευτυχώς, ωστόσο, ενώ η διακυβέρνηση είναι απαραίτητη για μια κοινωνία που λειτουργεί καλά, ο μονοπωλιακός εξαναγκασμός δεν είναι, και όλες οι υπηρεσίες που παρέχονται σήμερα από το κράτος μπορούν να παρέχονται καλύτερα και φθηνότερα σε εθελοντική, συμβολαιακή βάση χωρίς να δημιουργούνται τα ίδια στρεβλά κίνητρα: από τις υποδομές και τα δικαστήρια μέχρι την αστυνομία και τον στρατό ακόμα. Οι ειδικές οικονομικές ζώνες και οι ιδιωτικές πόλεις όπως η Próspera αποδεικνύουν ότι η διακυβέρνηση είναι πολύ σημαντική υπόθεση για να αφεθεί στα κράτη.
Υπό το φως τέτοιων συλλογισμών, ο κοινωνικά συντηρητικός φιλελεύθερος συμπεραίνει ότι το κράτος είναι ένα ακατάλληλο μέσο για τους σκοπούς που επιθυμεί. Μόνο εάν διατηρούνται οικειοθελώς σε ατομική βάση, η παράδοση, η αρετή και η ηθική μπορούν να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα. Αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί να αποδεικνύεται ότι ενισχύουν μακροπρόθεσμα την αξία για τους νέους τους «χρήστες» σε κάθε γενιά, και όσον αφορά τους κανόνες του παιχνιδιού, το σιτάρι να διαχωρίζεται από την ήρα. Έτσι, οι δεξιοί φιλελεύθεροι δεν πιστεύουν, όπως υποστηρίξατε, πως δεν πρέπει να υπάρχουν κανόνες. Αντίθετα, η αντίληψή τους για τη σημασία των κανόνων σημαίνει ότι γνωρίζουν επίσης ότι δεν λειτουργεί οποιοσδήποτε κανόνας. Μόνο οι καθαρά ωφέλιμοι κανόνες, που δικαιολογούν τις βραχυπρόθεσμες θυσίες που κάνουν, πρέπει να παραδίδονται «l'dor vador», από γενιά σε γενιά. Η ελευθερία να αγνοούνται οι κανόνες κατ' αρχήν είναι η απαραίτητη δικλείδα για να διασφαλιστεί ότι μόνο τέτοιοι κανόνες εκδίδονται που ενισχύουν έτσι τον γενικό σεβασμό της παράδοσης με την πάροδο του χρόνου. Η κρατική παρέμβαση, από την άλλη πλευρά, οδηγεί πάντα σε επιζήμιους κανόνες, που ωφελούν μόνο ειδικά συμφέροντα και, κατά συνέπεια, δημιουργεί στον πληθυσμό μια στάση δικαιολογημένου σκεπτικισμού απέναντι στους κανόνες που ακολουθούν.
Στην πολιτική, όπως και στην οικονομία, πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπ’ όψη η «οριακή μονάδα». Όσον αφορά την τρέχουσα συζήτηση, αυτό σημαίνει να ρωτάμε ποιος συγκεκριμένος κανόνας πρέπει να εφαρμόζεται σε ποια συγκεκριμένη κατάσταση. Ένα μέγεθος δεν μπορεί να ταιριάζει σε όλους για πάντα, και η διαδικασία με την οποία οι καλύτερες λύσεις αντικαθιστούν τις κατώτερες απαιτεί, κατ' αρχήν, όποιος έχει μια νέα ιδέα να είναι σε θέση να τη διαθέσει στην αγορά (δηλαδή, να μην υπάρχουν φραγμοί εισόδου). Όταν το κράτος φτιάχνει έναν κανόνα, απαγορεύει κάποια λύση σε όλους, παρεμποδίζοντας έτσι τη δυναμική διαδικασία ανακάλυψης με την οποία εδραιώνεται η κυριαρχία των καταναλωτών — δηλαδή, με την οποία οι πιθανές λύσεις ανταγωνίζονται για να βρουν καταστάσεις στις οποίες ταιριάζουν καλύτερα σύμφωνα με την γνώμη των εμπλεκομένων. Ομοίως, χωρίς κρατικούς κανόνες, οι κοινότητες θα αναπτύξουν και θα προσαρμόσουν τους κανόνες του παιχνιδιού για τα μέλη τους, καλλιεργώντας ωφέλιμες παραδόσεις και οικοδομώντας τον πολιτισμό παράλληλα. Η επίγνωση της φιλελεύθερης δεξιάς είναι ότι μπορούμε να έχουμε τέτοιους αυθεντικά καλούς κανόνες μόνο εάν δεν εμποδίζουμε τη διαδικασία που τους δημιουργεί, και έτσι πρέπει να απορρίψουμε τους κρατικούς κανόνες, οι οποίοι αναγκαστικά την στρεβλώνουν και τη διαφθείρουν.
Δείτε επίσης:
