Η καλύτερη απάντηση στον ισχυρισμό ότι «αυτό δεν ήταν πραγματικός σοσιαλισμός!»
Αν οι σοσιαλιστές επιμένουν ότι ο «πραγματικός σοσιαλισμός» δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ, τότε συνεπάγεται πως ούτε ο «πραγματικός καπιταλισμός» έχει ποτέ δοκιμαστεί.
Ετικέτες: Σοσιαλισμός, Στρατηγική
Άρθρο του Hugo Newman που δημοσιεύτηκε στις 26/1/2019 από το Foundation for Economic Education.
Πρόκειται για μια οικεία σε όλους μας σκηνή: Ένας σοσιαλιστής και ένας επικριτής του σοσιαλισμού εμπλέκονται σε μια έντονη συζήτηση. Ο επικριτής προβάλλει πάντοτε αυτό που ο σοσιαλιστής θεωρεί μια χιλιοειπωμένη και τεμπέλικη ένσταση: «Και τι έγινε στη Σοβιετική Ένωση; Ή στη μαοϊκή Κίνα; Αυτά ήταν σοσιαλιστικά κράτη. Πραγματικά υποστηρίζετε τέτοια συστήματα; Δεν αποδεικνύουν ότι ο σοσιαλισμός δεν λειτουργεί;»
Ο σοσιαλιστής καγχάζει, κουνάει το κεφάλι του απορριπτικά και προβάρει τη δική του αντίστοιχα χιλιοειπωμένη απάντηση:
Όχι, αυτά δεν ήταν πραγματικά σοσιαλιστικά κράτη. Ήταν σοσιαλιστικά μόνο κατ' όνομα. Στην πραγματικότητα, απλώς είχαν αλωθεί από διεφθαρμένες δυνάμεις εκ των έσω, ή είχαν συνθηκολογήσει με τις αποσταθεροποιητικές περιβαλλοντικές ή/και τις οικονομικές συνθήκες, ή είχαν προεπιλεγεί από αντιδραστικές δυνάμεις εκ των έξω... ή από κάποιο συνδυασμό των τριών.
Αυτό που συμβαίνει στη συνέχεια είναι συνήθως ότι η συζήτηση καταλήγει σε ασυμβίβαστες διαφωνίες σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη στη Ρωσία τη δεκαετία του 1920, σε εμπειρικούς ισχυρισμούς και αντεπιχειρήματα, που είναι πρακτικά αδύνατο να επαληθευτούν επί τόπου με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, και, τελικά, η συζήτηση καταλήγει σε αδιέξοδο. Και οι δύο πλευρές επιστρέφουν στα ιδεολογικά τους πρωτεία και αποχωρούν πεπεισμένες ότι η δική τους θέση δεν έχει καταρριφθεί και ότι η θέση του αντιπάλου παραμένει εντελώς πρόσκαιρη και μη πειστική.
Έχω παρακολουθήσει αυτήν την αντίκρουση εκ μέρους των σοσιαλιστών αμέτρητες φορές και τη βρίσκω εξοργιστική. Γνωρίζω καλά τη δυναμική αυτή, επειδή ο σοσιαλιστής στη συζήτηση ήμουν εγώ ο ίδιος. Όταν ένας αντίπαλος επικαλείτο διάφορες ιστορικές περιπτώσεις κατ’ όνομα σοσιαλιστικών κρατών, ακολουθούσα την παραπάνω γραμμή αντίστασης: όλες αυτές ήταν αποτυχημένες προσπάθειες, ατελείς επαναστάσεις που εκτροχιάστηκαν, για οποιονδήποτε τυχαίο λόγο. Στο τέλος, όλα αυτά τα καθεστώτα κατέληξαν σε ολοκληρωτικές δικτατορίες με τη μία ή την άλλη μορφή, που διοικούσαν, στην καλύτερη περίπτωση, μια στάσιμη οικονομία. Όμως ο σοσιαλισμός, ο δικός μου σοσιαλισμός, ήταν βαθιά δημοκρατικός, βαθιά αντι-εξουσιαστικός και βαθιά προσηλωμένος στην οικονομική πρόοδο. Και έτσι, όσες τέτοιες ιστορικές περιπτώσεις κι αν παρουσιάζονταν μπροστά μου, ήξερα ότι πάντα μπορούσα τελικά να τις αποκρούσω, υποχωρώντας στο ασφαλές καταφύγιο του ιδανικού ορισμού του σοσιαλισμού.
Το βρίσκω εξοργιστικό, επειδή μπορώ να δω τώρα, έχοντας πια πεισθεί πλήρως για το ανέφικτο του σοσιαλισμού, πώς και γιατί θα μπορούσα να επιμένω μακάρια στον παραπάνω τρόπο σκέψης και «επιχειρηματολογίας». Και, το σημαντικότερο, μπορώ να δω πώς και γιατί τα συνήθη επιχειρήματα κατά του σοσιαλισμού ήταν τόσο απολύτως μη πειστικά για μένα.
Το πρόβλημα είναι ότι τις περισσότερες φορές, αυτά τα εντελώς μη πειστικά επιχειρήματα είναι αυτά που συνεχίζουν να προβάλλονται κατά του σοσιαλισμού. Πρόθεσή μου σε αυτό το άρθρο είναι να παρουσιάσω μια μορφή επιχειρημάτων που είναι πολύ πιο δύσκολο για τον σοσιαλιστή να αποφύγει με τον προαναφερθέντα τρόπο. Παίρνω αφορμή από το έργο του πολιτικού θεωρητικού Jason Brennan στο θαυμάσιο μικρό βιβλίο του Why not Capitalism?. Περιλαμβάνει μια μετατόπιση της εστίασης από το περιεχόμενο των ίδιων των επιχειρημάτων στα επιχειρηματολογικά πρότυπα που τα υποστηρίζουν.
Αυτό που θα προσπαθήσω να καταδείξω είναι ότι οι περισσότεροι σοσιαλιστές είναι χαρακτηριστικά ασυνεπείς, ακόμη και υποκριτές, στα πρότυπα που σιωπηρά χρησιμοποιούν. Αν θέλουν να είναι συνεπείς, θα πρέπει να παραδεχτούν ότι ο σοσιαλισμός εμφανίζεται σημαντικά χειρότερος, έναντι άλλων τρόπων οικονομικής και πολιτικής οργάνωσης. Επιπλέον, όταν εφαρμόσουν στον σοσιαλισμό τα βασικά επιστημολογικά πρότυπα που, με τον χαρακτηριστικό τους τρόπο, θα αποδέχονταν και θα απαιτούσαν σε οποιοδήποτε άλλο διανοητικό πλαίσιο, θα πρέπει γρήγορα να διαπιστώσουν ότι ο σοσιαλισμός είναι πράγματι μια πολύ επισφαλής πρόταση.
Τι δεν λειτουργεί, γιατί δεν λειτουργεί, και γιατί αυτό είναι σημαντικό
Στο σημερινό περιβάλλον των προβεβλημένων διανοουμένων, ο πιο εμφανής αντίπαλος του επαναστατικού σοσιαλισμού είναι χωρίς αμφιβολία ο καθηγητής Jordan B. Peterson, ο οποίος δεν έχει κρύψει την περιφρόνησή του για τον μαρξισμό και τους ιδεολογικούς του απογόνους. Δεν αρνούμαι ότι ο Peterson είναι μια εντυπωσιακή προσωπικότητα και ότι ορισμένες από τις επικρίσεις του για τη σύγχρονη αριστερή ιδεολογία (ιδιαίτερα τις, πιο ριζοσπαστικές, ταυτοτικές ενσαρκώσεις της) βρίσκουν το στόχο τους. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες γραμμές επιχειρημάτων που ο Peterson επαναλαμβάνει ξανά και ξανά στις δημόσιες διαλέξεις του και οι οποίες, λυπούμαι να πω, έχουν ελάχιστες πιθανότητες να επηρεάσουν τους σοσιαλιστές που τυχαίνει να ακούν.
Ένα τέτοιο επιχείρημα είναι το ακόλουθο: Όταν ένας μαρξιστής ή ένας σοσιαλιστής που έρχεται αντιμέτωπος με το ανθρωπιστικό ιστορικό της Σοβιετικής Ένωσης λέει, «Λοιπόν, αυτός δεν ήταν πραγματικός σοσιαλισμός», αυτό που πραγματικά λέει είναι, «Λοιπόν, αν εγώ ήμουν επικεφαλής αντί του Στάλιν, τότε θα είχα εγκαινιάσει τη σοσιαλιστική ουτοπία, επειδή ξέρω πραγματικά τι είναι ο σοσιαλισμός και πώς πρέπει να εφαρμοστεί».
Όταν το ακούω αυτό, δεν το ακούω ως κάποιος που είναι ήδη πεπεισμένος για τα σφάλματα του σοσιαλισμού. Αντιθέτως, προσπαθώ να φανταστώ τον εαυτό μου ξανά ως εκείνον τον ειλικρινή νεαρό σοσιαλιστή που υπήρξα κάποτε. Και αυτό που ακούω δεν είναι ένα συντριπτικό επιχείρημα, αλλά , αντίθετα, ένα είδος ατεκμηρίωτης και κακόπιστης ρητορικής.
Σκέφτομαι μέσα μου:
Λοιπόν, αυτό είναι ένα φρικτό επιχείρημα, διότι το όλο θέμα είναι ότι ο σοσιαλισμός αποκλείει την ύπαρξη Στάλιν εξαρχής! Δεν θα ήθελα να είμαι "επικεφαλής" της επανάστασης αντί του Στάλιν ή του Μάο ή οποιουδήποτε άλλου. Και κανένας σοσιαλιστής άξιος του ονόματός του δεν θα το ήθελε! Το όλο θέμα είναι ότι κανένα πρόσωπο δεν πρέπει να είναι επικεφαλής, καθώς όλες οι πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις πρέπει να ανατεθούν στην πλειοψηφική ετυμηγορία του προλεταριάτου, στους εργάτες που ελέγχουν δημοκρατικά όλες τις βιομηχανίες. Οι όποιοι εκπρόσωποι προεδρεύουν σε συγκεντρωτικά συμβούλια πρέπει να λογοδοτούν άμεσα στους εκλογείς τους στα εργοστάσια. Οπότε όχι. Όταν λέω, "Αυτός δεν ήταν πραγματικός σοσιαλισμός", δεν λέω ότι θα ήθελα να είμαι ένας καλοκάγαθος Στάλιν. Λέω ότι και μόνο το γεγονός ότι υπήρξε ένας Στάλιν είναι επαρκής απόδειξη ότι δεν ήταν πραγματικός σοσιαλισμός!
Αυτή η διάψευση είναι αυτή που θα σκεφτεί σχεδόν αμέσως κάθε σοβαρός σοσιαλιστής. Η στρατηγική του Peterson, όσο διασκεδαστική και αν είναι για όσους από εμάς είναι ήδη πεπεισμένοι για τις αποτυχίες του σοσιαλισμού, είναι εξαιρετικά απίθανο να καταφέρει να αλλάξει πραγματικά τη γνώμη οποιουδήποτε.
Και αυτό δεν είναι ασήμαντο. Ο Peterson θεωρείται, δικαιολογημένα, ένας κατά τα άλλα τρομερός διανοητικός αντίπαλος. Αν οι επαναστάτες σοσιαλιστές δουν στη συνέχεια ότι ένας άνθρωπος που υποτίθεται ότι είναι ένας από τους πιο ικανούς δημόσιους επικριτές τους στηρίζεται, εντέλει, σε μια τόσο μη πειστική επιχειρηματολογία, είναι ακόμη πιο πιθανό να φύγουν πιστεύοντας ότι η ιδεολογία τους πατάει πράγματι σε πολύ στέρεο έδαφος. Εξάλλου, στο πνεύμα του John Stuart Mill, θα σκεφτούν ότι αν η ιδεολογία τους μπορεί να αντέξει την κριτική επίθεση ενός ανθρώπου που υποτίθεται ότι είναι ένας από τους πιο ισχυρούς επικριτές της, τότε μπορούν να είναι ακόμα πιο σίγουροι ότι η κοσμοθεωρία τους παραμένει σε ένα καλό πνευματικό επίπεδο.
Ο σοσιαλισμός διατηρεί μια εικόνα δικαιοσύνης, που τον καθιστά δελεαστική πρόταση για κάθε νέα γενιά πολιτικών ιδεαλιστών. Αν θέλουμε να απεγκλωβίσουμε τους σοσιαλιστές από την πίστη τους στην αναπόφευκτη ιστορική πορεία προς τον σοσιαλισμό, πρέπει να κάνουμε κάτι πολύ καλύτερο από το να τους κατηγορήσουμε ότι θέλουν να γίνουν καλοκάγαθοι Στάλιν.
Αυτό έχει περισσότερες πιθανότητες να λειτουργήσει
Ας επιστρέψουμε στην αντίκρουση εκ μέρους των σοσιαλιστών, που σκιαγράφησα στην αρχική παράγραφο. Ο πυρήνας αυτής της αντίκρουσης είναι ο ισχυρισμός ότι καμία από τις ιστορικές περιπτώσεις που προβάλλονται εναντίον του σοσιαλιστή ως υποτιθέμενα αντιπαραδείγματα δεν είναι στην πραγματικότητα ενσαρκώσεις του σοσιαλισμού, αλλά, αντίθετα, είναι όλες αποτυχημένες απόπειρες υλοποίησής του στον πραγματικό κόσμο. Το κλειδί για να διατυπωθεί μια πειστική μομφή εναντίον του σοσιαλιστή είναι να απομακρυνθούμε από την εμπειρική συζήτηση και να στρέψουμε την προσοχή μας αντ' αυτού στα επιχειρηματολογικά πρότυπα που υπονοούνται στην αρχική απάντηση του σοσιαλιστή - και να τα στρέψουμε εναντίον του.
Ένας καλός τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να μιμηθείτε τη στρατηγική του σοσιαλιστή και να επικεντρωθείτε στην απάντηση. Σκεφτείτε την ακόλουθη απάντηση:
Εντάξει, είμαι διατεθειμένος να παραδεχτώ, για χάρη της συζήτησης, ότι όλες οι ιστορικές περιπτώσεις σοσιαλιστικών ή κομμουνιστικών κρατών που ονομάστηκαν έτσι μόνο κατ' όνομα -μεταξύ αυτών, η Σοβιετική Ένωση, η μαοϊκή Κίνα, η Ανατολική Γερμανία, η Βόρεια Κορέα, η Κούβα, η Γιουγκοσλαβία, η Βενεζουέλα, η Καμπότζη και η Αιθιοπία, για να αναφέρω μόνο μερικά- δεν ήταν, στην ουσία, σοσιαλιστικά κράτη. Στην καλύτερη περίπτωση, ήταν ελαττωματικές και αποτυχημένες προσπάθειες εφαρμογής του σοσιαλισμού. Ωραία.
Σκέψου τώρα τον ακόλουθο κατάλογο χωρών: Ηνωμένες Πολιτείες, Μεγάλη Βρετανία, Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Ελβετία, Χονγκ Κονγκ, Αυστραλία, Ιρλανδία, Χιλή, Ισλανδία, Δανία, Σουηδία, Κάτω Χώρες (όλες αυτές οι χώρες προέρχονται από τις 20 πιο ελεύθερες οικονομικά χώρες σύμφωνα με τον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας του Ιδρύματος Heritage για το 2018 - οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρεμπιπτόντως, βρίσκονται στη 18η θέση, πίσω από αρκετά από τα πολυδιαφημισμένα "σοσιαλιστικά" σκανδιναβικά κράτη). Όλες αυτές οι χώρες εκδηλώνουν ασφαλώς τα δικά τους εσωτερικά ελαττώματα και αποτυχίες, τα οποία οι σοσιαλιστές είναι πολύ ευτυχείς να δημοσιοποιούν και να επικρίνουν και στη συνέχεια να τα επιρρίπτουν στον καπιταλισμό ή σ’ έναν νεφελώδη "νεοφιλελευθερισμό".
Ωστόσο, θα υποστήριζα (όχι αδικαιολόγητα) ότι καμία από αυτές τις χώρες δεν είναι πραγματικά καπιταλιστική με την ιδανική έννοια της λέξης. Στην πραγματικότητα, όλες είναι κάποιο μείγμα κρατικής παρέμβασης και ατελώς φιλελεύθερων αγορών. Τώρα, αν αυτό είναι αλήθεια, τότε κι εγώ, επίσης, θα πρέπει να έχω το δικαίωμα να απορρίψω από χέρι οποιαδήποτε και κάθε επίκριση που μου απευθύνεται, με βάση το εμπειρικό ιστορικό οποιουδήποτε από τα προαναφερθέντα "καπιταλιστικά" κράτη. Έχω το ίδιο δικαίωμα, σύμφωνα με τα ίδια τα επιχειρηματολογικά πρότυπα του σοσιαλιστή, να επιμείνω ότι αυτές δεν είναι πραγματικά καπιταλιστικές χώρες. Και έτσι, ο καπιταλισμός δεν "απομυθοποιείται" περισσότερο από αυτές τις κατ' όνομα περιπτώσεις, όπως δεν "απομυθοποιείται" ο σοσιαλισμός από την λίστα των δικών του, κατ' όνομα, περιπτώσεων.
Οι περισσότεροι σοσιαλιστές, φυσικά, δεν θα εντυπωσιάζονταν από αυτήν την απάντηση σε πρώτη φάση. Το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι σαφές το πώς μπορούν να απορρίψουν με συνέπεια αυτή τη γραμμή επιχειρημάτων χωρίς να υπονομεύσουν ταυτόχρονα τη δική τους αρχική αντίκρουση. Θα μπορούσαν να πουν, για παράδειγμα, ότι «Λοιπόν, ναι, καμία από αυτές τις χώρες δεν είναι εντελώς καπιταλιστική, αλλά εκδηλώνουν κάποια στοιχεία του καπιταλισμού. Και τα όποια μη βέλτιστα αποτελέσματα υπάρχουν μπορούν να αποδοθούν σε αυτά τα καπιταλιστικά στοιχεία».
Όμως το πρόβλημα με αυτή την απάντηση είναι ότι δεν είναι σαφές γιατί δεν μπορώ να προβάλλω την αντίστοιχη επιχειρηματολογία κατά της λίστας των κατ’ όνομα σοσιαλιστικών κρατών. Ο σοσιαλιστής θα μπορούσε να επιμείνει ότι αυτές οι χώρες δεν εκδήλωσαν κανένα απολύτως στοιχείο σοσιαλισμού. Αλλά είναι μια εξαιρετικά απίθανη γραμμή, αν λάβουμε υπόψη μόνο το γεγονός ότι σε αρκετές (τις περισσότερες;) από αυτές τις ιστορικές περιπτώσεις, πολλοί σοσιαλιστές με αρχές εξυμνούσαν πρόθυμα τα χαρακτηριστικά αυτών των σοσιαλιστικών κρατών, ειδικά στα αρχικά τους στάδια. Η Βενεζουέλα είναι η πιο πρόσφατη περίπτωση. Το να επαυξήσουν την άρνησή τους και να επιμείνουν ότι ποτέ δεν εκδήλωσαν κανένα απολύτως σοσιαλιστικό χαρακτηριστικό θα απαιτούσε μια ακραία μορφή εκ των υστέρων δύο μέτρων και σταθμών, ή εσκεμμένης ιστορικής τύφλωσης.
Μπορεί να προσπαθήσουν να αποφύγουν αυτή την κατηγορία δοκιμάζοντας μια άλλη προσέγγιση, επιμένοντας ότι ακόμη και αν υπήρχαν σοσιαλιστικά στοιχεία, τα κακά αποτελέσματα μπορούν εύλογα να αποδοθούν στα μη σοσιαλιστικά στοιχεία. Αλλά τότε αυτό ανοίγει την πόρτα στο να πω, αντίστροφα, ότι τα κακά αποτελέσματα των κατ' όνομα καπιταλιστικών κοινωνιών μπορούν να αποδοθούν στα μη καπιταλιστικά στοιχεία. Μπορούμε και οι δύο να ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο, αλλά το τίμημα που πρέπει να πληρώσει ο σοσιαλιστής για να το κάνει αυτό είναι ότι η δική του υπόθεση θα φανεί εξίσου μη πειστική όσο θεωρούν ότι είναι η αντίστοιχη καπιταλιστική υπόθεση. Και οι δύο θα έχουν την οσμή του ειδικού παραδειγματισμού σε κάθε αμερόληπτο παρατηρητή, και δικαίως.
Το ιδανικό, το πραγματικό και τα πρότυπα τεκμηρίωσης
Υπάρχει κάποια άλλη γραμμή που μπορεί να ακολουθήσει ο σοσιαλιστής; Απ' όσο μπορώ να γνωρίζω, η μόνη εναλλακτική λύση είναι να καταφύγει στην ανωτερότητα του «ιδανικού» σοσιαλισμού. Ο σοσιαλιστής μπορεί να παραδεχτεί ότι, ναι, τα ιστορικά παραδείγματα εκδήλωσαν κάποια στοιχεία σοσιαλισμού. Ωστόσο, δεν ήταν πλήρως σοσιαλιστικά. Ο πλήρης σοσιαλισμός θα ήταν αμιγώς δημοκρατικός, δεν θα εκδήλωνε στοιχεία δικτατορίας ή συγκεντρωτικής εξουσίας και θα ήταν οικονομικά δυναμικός. Αυτού του είδους η κοινωνία, στην οποία κάθε άτομο συμμετέχει στον δημοκρατικό έλεγχο της οικονομίας, θα ήταν άκρως επιθυμητή. Είναι, κατά τη γνώμη του σοσιαλιστή, κάτι σαφώς ανώτερο από τον καπιταλισμό.
Αλλά ανώτερος από ποιον καπιταλισμό; Εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται πάλι άβολα για τον σοσιαλιστή. Θα μπορούσε να πει: «Λοιπόν, κοιτάξτε γύρω σας! Κοιτάξτε την ανισότητα και τον πόνο που επικρατεί σε όλες αυτές τις καπιταλιστικές κοινωνίες! Δεν είναι αυταπόδεικτο ότι είναι ηθικά και οικονομικά κατώτερες από τον σοσιαλισμό;»
Λοιπόν, ναι, σίγουρα είναι κατώτερες από την ιδανική περιγραφή των σοσιαλιστών, όπου οι ευτυχισμένοι εργαζόμενοι ελέγχουν αποτελεσματικά ολόκληρη την οικονομία και διασφαλίζουν ότι όλοι θα έχουν ένα δίκαιο μερίδιο των πόρων και των αναγκαίων αγαθών... Αλλά είναι αυτή η κατάλληλη σύγκριση; Όπως ορθά επισημαίνει ο Jason Brennan στο βιβλίο του «Why Not Capitalism?», αυτή η σύγκριση δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμη ή κατατοπιστική. Ούτε είναι διανοητικά ειλικρινής.
Η σχετική σύγκριση είναι είτε: ο ιδανικός σοσιαλισμός με τον ιδανικό καπιταλισμό, είτε ο πραγματικός σοσιαλισμός με τον πραγματικό καπιταλισμό. Το να συγκρίνουμε τον ιδανικό σοσιαλισμό με τον πραγματικό καπιταλισμό είναι σαν να γέρνει αδικαιολόγητα η ζυγαριά υπέρ του σοσιαλισμού. Επιπλέον, προκαλεί το ερώτημα γιατί δεν μπορώ, με την ίδια λογική, να συγκρίνω τον ιδανικό καπιταλισμό με τον πραγματικό σοσιαλισμό και να συμπεράνω με βάση αυτό ότι ο καπιταλισμός είναι σαφώς το ανώτερο οικονομικό σύστημα tout court.
Δεν θα αναλάβω το καθήκον να αναλύσω εδώ τη σύγκριση ιδανικού και ιδανικού. Ο Jason Brennan έχει ήδη κάνει εξαιρετική δουλειά στην ηθική επιχειρηματολογία κατά του ιδεατού σοσιαλισμού σε σύγκριση με τον ιδεατό καπιταλισμό στο προαναφερθέν βιβλίο (εκθέτω επίσης την οικονομική και πολιτική επιχειρηματολογία κατά του ιδεατού σοσιαλισμού με περισσότερες λεπτομέρειες εδώ). Θέλω να τελειώσω με την εξέταση της σύγκρισης πραγματικού έναντι πραγματικού. Και πάλι, είναι σημαντικό να τονίσω ότι αν ο σοσιαλιστής θέλει να είναι λογικός και να μην καταφεύγει σε αδικαιολόγητα διπλά μέτρα και σταθμά, τότε θα πρέπει να επιλέξει τη μία ή την άλλη σύγκριση και να μην αμφιταλαντεύεται μεταξύ των δύο. Και εδώ είναι που η συνηγορία του σοσιαλιστή αρχίζει να καταρρέει υπό το βάρος των αποδείξεων.
Για λόγους επεξήγησης, ας επιστρέψουμε ξανά στο καπιταλιστικό ανάλογο της αρχικής αντίκρουσης εκ μέρους των σοσιαλιστών. Ένας σοσιαλιστής έρχεται σε μένα και μου παρουσιάζει έναν κατάλογο καπιταλιστικών κοινωνιών στον πραγματικό κόσμο, επισημαίνοντας διάφορα ηθικά ή οικονομικά μη βέλτιστα αποτελέσματα σε αυτές τις χώρες. Εγώ καγχάζω και γουρλώνω τα μάτια μου και επιμένω ότι καμία από αυτές δεν είναι πραγματικά καπιταλιστική χώρα, και έτσι αυτά τα προβλήματα δεν μπορούν να αποδοθούν δίκαια στον καπιταλισμό καθαυτό. Ο σοσιαλιστής κάνει μια παύση, συλλογίζεται και τελικά ρωτάει:
Λοιπόν, τι θα χρειαζόταν για να αλλάξεις πραγματικά γνώμη; Τι θα μπορούσε, κατ' αρχήν, να μετρήσει ως απόδειξη κατά του καπιταλισμού; Αν σου παρουσίαζα εκατό ακόμη περιπτώσεις πραγματικών καπιταλιστικών εγχειρημάτων, στα οποία εμφανίστηκαν τα ίδια προβλήματα και κακά αποτελέσματα, θα παραδεχόσουν τελικά ότι ο καπιταλισμός απλώς δεν λειτουργεί; Ή θα επαναλάμβανες απλά το ίδιο παλιό ρεφρέν, ότι καμία από αυτές τις κοινωνίες δεν ήταν πραγματικά καπιταλιστική;
Σιωπώ για ένα λεπτό και τελικά καταλήγω στο συμπέρασμα ότι αν αυτές οι πραγματικές περιπτώσεις δεν συμμορφώνονταν με την αντίληψή μου για τον ιδανικό καπιταλισμό και στη συνέχεια δεν εκδήλωναν τα κακά αποτελέσματα, τότε ο καπιταλισμός θα παρέμενε αδιαμφισβήτητος στα μάτια μου.
Τολμώ να πω ότι ο σοσιαλιστής θα έβρισκε αυτού του είδους τη στάση εξαιρετικά αντιδιανοητική, δογματική και αντιεπιστημονική. Και θα είχε δίκιο. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο καπιταλισμός θα γινόταν ουσιαστικά μια μη διαψεύσιμη θεωρία - ένα άρθρο ιδεολογικής πίστης αδιαπέραστο από αποδείξεις.
Δυστυχώς, αυτό ακριβώς το είδος της στάσης που συνήθως εκδηλώνεται από τους σοσιαλιστές. Αλλά είναι ακόμη χειρότερα για τον σοσιαλιστή. Ο λόγος είναι ότι, αν επιμείνουμε στη σύγκριση πραγματικού με πραγματικό και τηρήσουμε τα ίδια εμπειρικά πρότυπα σε όλους τους τομείς, οι πραγματικές περιπτώσεις σοσιαλισμού βγαίνουν πάντα πολύ χειρότερες (από εκείνες του καπιταλισμού). Όσον αφορά τα αποτελέσματα της υγείας, τα διατροφικά αποτελέσματα, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας, τη διαφθορά, το προσδόκιμο ζωής και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε πραγματικούς όρους, τα ιστορικά στοιχεία των ατελών, πραγματικών εκδοχών του σοσιαλισμού ωχριούν σε σύγκριση με τα αντίστοιχα καπιταλιστικά παραδείγματα του πραγματικού κόσμου.
Από το 1800 περίπου, στις χώρες που ιστορικά πλησίαζαν περισσότερο στο να είναι καπιταλιστικές οικονομίες, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 30 φορές (δηλαδή κατά 2.900%!). Αυτό δεν σημαίνει ότι πρόκειται για τέλειες κοινωνίες - κάθε άλλο. Αλλά με οποιοδήποτε λογικό μέτρο, και σίγουρα με βάση τα ιστορικά πρότυπα, έχουν σημειώσει εκπληκτική επιτυχία. Στις πιο μακροχρόνιες προσεγγίσεις του σοσιαλισμού στον πραγματικό κόσμο, σε πλήρη αντίθεση, τα καλύτερα σενάρια ήταν η οικονομική στασιμότητα, αλλά πιο τυπικά, η οικονομική καταστροφή. Μιλώντας συγκριτικά, ο σοσιαλιστής είναι τώρα που πρέπει να φέρει το βάρος της απόδειξης και να αντιμετωπίσει το ερώτημα:
Δεδομένου ότι οι σοσιαλιστικές χώρες του πραγματικού κόσμου εκδηλώνουν σταθερά χειρότερα ανθρωπιστικά αποτελέσματα από τις καπιταλιστικές χώρες του πραγματικού κόσμου (όσο ατελείς και αν είναι οι τελευταίες) και εκδηλώνουν το ίδιο μοτίβο αποτυχιών σε κάθε περίπτωση, τι είδους ή ποσότητα αποδείξεων θα χρειαζόταν για να εγκαταλείψετε τελικά τον σοσιαλισμό σας;
Επιτρέψτε μου να κλείσω θέτοντας την πρόκληση με έναν ελαφρώς διαφορετικό τρόπο: Είναι άραγε πραγματικά πιο αληθοφανές να υποστηρίξουμε ότι οι παρόμοιες αποτυχίες σε κάθε απόπειρα σοσιαλισμού στον πραγματικό κόσμο ήταν τα αποτελέσματα διαφορετικών, τυχαίων παραγόντων που εκτροχίασαν αυτά τα σοσιαλιστικά πειράματα ξανά και ξανά; Ότι καθένα από αυτά τα σοσιαλιστικά κινήματα και καθένας από τους ηγέτες, που όλοι τους φαίνονταν τόσο σοβαρά και ειλικρινά προσηλωμένοι στον σοσιαλισμό από την αρχή, εκτροχιάστηκαν επειδή αυτά τα κινήματα και οι ηγέτες απλά δεν μπορούσαν να τα καταφέρουν σωστά κάθε φορά για διαφορετικούς λόγους; Δεν είναι μια πολύ πιο λιτή και εύλογη εξήγηση ότι το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της σχετικής οικονομικής αποτυχίας, το ίδιο μοτίβο αποτυχίας που εκδηλώθηκε σε πολύ διαφορετικά κοινωνικοπολιτισμικά περιβάλλοντα, οφειλόταν στα εγγενή ελαττώματα του σοσιαλισμού στον πραγματικό κόσμο;
Υποθέτω ότι αν οι ρόλοι αντιστρέφονταν, ο σοσιαλιστής θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο απολογητής του καπιταλισμού παραβιάζει τα βασικά διανοητικά πρότυπα με το να εμμένει στην ιδεολογία του παρά τις αποδείξεις. Δυστυχώς για τον σοσιαλιστή, στον κόσμο των πραγματικών οικονομικών συστημάτων, ο σοσιαλισμός είναι αυτός που καταρρέει κάτω από αυτό το αποδεικτικό και διανοητικό βάρος.
