Δέκα λόγοι για να μην καταργηθεί η δουλεία (!)
Ας αναλογιστεί ο αναγνώστης εάν οι δικαιολογίες υπέρ της δουλείας που προτάθηκαν κατά καιρούς είναι άσχετες με τις δικαιολογίες υπέρ του κράτους.
Άρθρο του Robert Higgs, δημοσιευμένο στις 19/6/2025 από το Mises Institute. Χρόνος ανάγνωσης 4’. [Αυτό το άρθρο εμφανίστηκε αρχικά στο Freeman, τον Δεκέμβριο του 2009.]
Η δουλεία υπήρχε για χιλιάδες χρόνια, σε κάθε είδους κοινωνίες και σε όλα τα μέρη του κόσμου. To να φανταστεί κανείς την ανθρώπινη κοινωνική ζωή χωρίς αυτήν απαιτούσε μια εξαιρετική προσπάθεια. Ωστόσο, κατά καιρούς, εμφανίστηκαν κάποιοι εκκεντρικοί για να αντιταχθούν σ’ αυτήν, οι περισσότεροι από τους οποίους υποστήριξαν ότι η δουλεία είναι ένα ηθικό ανοσιούργημα και, ως εκ τούτου, οι άνθρωποι πρέπει να απαλλαγούν από αυτήν. Αυτοί οι υπέρμαχοι της κατάργησής της προκάλεσαν γενικά αντιδράσεις που κυμαίνονταν από την ήπια επιδοκιμασία έως την σκληρή περιφρόνηση και την βίαιη επίθεση ακόμη.
Όταν οι άνθρωποι μπήκαν στον κόπο να αιτιολογήσουν την αντίθεσή τους στην προτεινόμενη κατάργηση, προέβαλαν διάφορες ιδέες. Εδώ είναι δέκα τέτοιες ιδέες που έχω συναντήσει σε διάφορα κείμενα.
Η σκλαβιά είναι κάτι φυσικό. Οι άνθρωποι διαφέρουν και πρέπει να περιμένουμε ότι όσοι είναι ανώτεροι κατά κάποιο τρόπο —για παράδειγμα, σε ευφυΐα, ηθική, γνώση, τεχνολογική ικανότητα ή ικανότητα μάχης— θα γίνουν αφέντες εκείνων που είναι κατώτεροι από αυτή την άποψη. Ο Αβραάμ Λίνκολν εξέφρασε αυτή την ιδέα σε μια από τις διάσημες συζητήσεις του το 1858 με τον γερουσιαστή Stephen Douglas:
«Υπάρχει μια φυσική διαφορά μεταξύ της λευκής και της μαύρης φυλής που πιστεύω ότι θα απαγορεύει για πάντα στις δύο φυλές να ζουν μαζί με όρους κοινωνικής και πολιτικής ισότητας. Και στο βαθμό που δεν μπορούν να συνυπάρξουν, ενώ παραμένουν μαζί, πρέπει να υπάρχει η θέση του ανώτερου και του κατώτερου, και εγώ, όπως οποιοσδήποτε άλλος, είμαι υπέρ του να δοθεί η ανώτερη θέση στη λευκή φυλή».
Η σκλαβιά υπήρχε πάντα. Αυτή η δικαιολογία αποτελεί παράδειγμα της λογικής πλάνης argumentum ad antiquitatem (το επιχείρημα επικαλούμενο την αρχαιότητα ή την παράδοση). Ωστόσο, συχνά έπειθε ανθρώπους, ειδικά εκείνους που είχαν συντηρητική τάση. Ακόμη και οι μη συντηρητικοί θα μπορούσαν να του δώσουν βαρύτητα σαν οιονεί Χάγιεκ, ότι αν και δεν καταλαβαίνουμε γιατί επιμένει ένας κοινωνικός θεσμός, η εμμονή του μπορεί ωστόσο να εδράζεται στέρεα σε μια λογική που δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει.
Κάθε κοινωνία στη γη έχει σκλαβιά. Το άρρητο συμπέρασμα είναι ότι κάθε κοινωνία πρέπει να έχει σκλαβιά. Η διεισδυτικότητα ενός θεσμού φαίνεται σε πολλούς ανθρώπους να αποτελεί πειστική απόδειξη της αναγκαιότητάς του. Ίσως, όπως υποστηρίζει μια παραλλαγή, κάθε κοινωνία έχει σκλαβιά επειδή ορισμένα είδη εργασίας είναι τόσο δύσκολα ή εξευτελιστικά που κανένας ελεύθερος άνθρωπος δεν θα τα κάνει, και επομένως αν δεν έχουμε σκλάβους να κάνουν αυτές τις δουλειές, δεν θα γίνουν. Κάποιος, όπως έλεγε η παροιμία στον Παλαιό Νότο της Αμερικής, πρέπει να είναι το περβάζι της λάσπης, και οι ελεύθεροι άνθρωποι δεν θα ανεχθούν να υπηρετήσουν με αυτή την ιδιότητα.
Οι σκλάβοι δεν είναι ικανοί να φροντίσουν τον εαυτό τους. Αυτή η ιδέα ήταν δημοφιλής στις Ηνωμένες Πολιτείες στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα μεταξύ ανθρώπων, όπως ο Τζορτζ Ουάσιγκτον και ο Τόμας Τζέφερσον, οι οποίοι θεωρούσαν τη δουλεία ως ηθικά κατακριτέα, ωστόσο συνέχισαν να κρατούν σκλάβους και να λαμβάνουν προσωπικές υπηρεσίες από αυτούς και εισόδημα από τα προϊόντα που αυτοί οι «υπηρέτες» (όπως προτιμούσαν να τους αποκαλούν) αναγκάστηκαν να παράγουν. Θα ήταν σκληρό να απελευθερωθούν άνθρωποι που τότε, στην καλύτερη περίπτωση, θα έπεφταν στην εξαθλίωση και θα υπέφεραν.
Χωρίς αφέντες, οι σκλάβοι θα πεθάνουν. Αυτή η ιδέα είναι απλά η προηγούμενη, που ωθείται στα άκρα της. Ακόμη και μετά την κατάργηση της δουλείας στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1865, πολλοί άνθρωποι συνέχισαν να εκφράζουν αυτήν την ιδέα. Οι Βόρειοι δημοσιογράφοι που ταξίδευαν στο Νότο αμέσως μετά τον πόλεμο ανέφεραν ότι, πράγματι, οι μαύροι βρίσκονταν σε διαδικασία εξαφάνισης λόγω του υψηλού ποσοστού θνησιμότητας, του χαμηλού ποσοστού γεννήσεων και της άθλιας οικονομικής τους κατάστασης. Θλιβερό αλλά αληθινό, δήλωσαν ορισμένοι παρατηρητές, οι απελευθερωμένοι ήταν πραγματικά πολύ ανίκανοι, τεμπέληδες ή ανήθικοι για να συμπεριφέρονται με τρόπους που συνάδουν με την επιβίωση της ομάδας τους. (Δείτε το βιβλίο μου του 1977 Competition and Coercion: Blacks in the American Economy, 1865–1914.)
Όπου οι απλοί άνθρωποι είναι ελεύθεροι, ζουν χειρότερα και από τους σκλάβους. Αυτό το επιχείρημα έγινε δημοφιλές στο Νότο τις δεκαετίες πριν από τον εμφύλιο πόλεμο. Ο κορυφαίος εκφραστής του ήταν ο συγγραφέας της δουλείας, George Fitzhugh, του οποίου οι τίτλοι των βιβλίων του μιλούν από μόνοι τους: «Κοινωνιολογία για το Νότο, ή, η αποτυχία της ελεύθερης κοινωνίας» (1854) και «Cannibals All!», ή, «Slaves Without Masters» (1857). Ο Fitzhugh φαίνεται ότι πήρε πολλές από τις ιδέες του από τον αντιδραστικό, ρατσιστή, Σκωτσέζο συγγραφέα Thomas Carlyle. Η έκφραση «μισθωτός σκλάβος» εξακολουθεί να απηχεί αυτήν την προοπτική. Πιστός στις κοινωνιολογικές του θεωρίες, ο Fitzhugh ήθελε να επεκτείνει τη δουλεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους λευκούς της εργατικής τάξης, για το καλό τους!
Η απαλλαγή από τη σκλαβιά θα προκαλούσε μεγάλη αιματοχυσία και άλλα δεινά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες πολλοί άνθρωποι υπέθεσαν ότι οι δουλοκτήτες δεν θα επέτρεπαν ποτέ τον τερματισμό του δουλοκτητικού συστήματος χωρίς έναν ολοκληρωτικό αγώνα για τη διατήρησή του. Βεβαίως, όταν η Συνομοσπονδία και η Ένωση άρχισαν να πολεμούν - αφήστε κατά μέρος ότι το άμεσο ζήτημα δεν ήταν η κατάργηση της δουλείας αλλά η απόσχιση έντεκα Νότιων πολιτειών - ακολούθησε μεγάλη αιματοχυσία και άλλα δεινά. Αυτά τα τραγικά γεγονότα φάνηκαν, στο μυαλό πολλών ανθρώπων, να επιβεβαιώνουν την δικαιολογία που είχαν δώσει για να αντιταχθούν στην κατάργηση της δουλείας. (Προφανώς παρέβλεψαν ότι, εκτός από την Αϊτή, η δουλεία καταργήθηκε παντού αλλού στο δυτικό ημισφαίριο χωρίς μεγάλης κλίμακας βία.)
Χωρίς τη σκλαβιά οι πρώην σκλάβοι θα έτρεχαν, κλέβοντας, βιάζοντας, σκοτώνοντας και γενικά προκαλώντας χάος. Η διατήρηση της κοινωνικής τάξης λοιπόν αποκλείει την κατάργηση της δουλείας. Οι Νότιοι ζούσαν φοβούμενοι τις εξεγέρσεις των σκλάβων. Οι Βόρειοι στα μέσα του 19ου αιώνα έβρισκαν ήδη την κατάσταση στην περιοχή τους αρκετά αφόρητη, λόγω της μαζικής εισροής μεθυσμένων κι εριστικών Ιρλανδών στη χώρα, τη δεκαετία του 1840 και του 1850. Το να ρίξει κανείς στο μείγμα κι ελεύθερους μαύρους, τους οποίους οι Ιρλανδοί γενικά αντιπαθούσαν, θα εγγυόταν σχεδόν το κοινωνικό χάος.
Το να προσπαθείς να απαλλαγείς από τη σκλαβιά είναι ανόητα ουτοπικό και ανέφικτο. Μόνο ένας ονειροπόλος με θολό κεφάλι θα προωθούσε μια τόσο αλλοπρόσαλλη πρόταση. Οι σοβαροί άνθρωποι δεν έχουν την πολυτέλεια να σπαταλούν το χρόνο τους εξετάζοντας τέτοιες παρατραβηγμένες ιδέες.
Ξεχάστε την κατάργηση της δουλείας. Ένα πολύ καλύτερο πλάνο είναι να διατηρούνται οι σκλάβοι αρκετά καλά ταϊσμένοι, ντυμένοι, στεγασμένοι και περιστασιακά να διασκεδάζουν, και να απομακρύνεται η σκέψη τους από την εκμετάλλευσή τους, ενθαρρύνοντάς τους να επικεντρωθούν στην καλύτερη ζωή που τους περιμένει στο μέλλον. Δεν μπορούμε να περιμένουμε δικαιοσύνη ή ισότητα έναντι του νόμου σε αυτή τη ζωή, αλλά όλοι μας, συμπεριλαμβανομένων των σκλάβων, μπορούμε να επιδιώκουμε μια ζωή άνεσης και χαράς στον Παράδεισο.
Κάποτε, αμέτρητοι άνθρωποι βρήκαν μία ή περισσότερες από τις παραπάνω αιτίες σαν επαρκείς λόγους για να αντιταχθούν στην κατάργηση της δουλείας.
Ωστόσο, εκ των υστέρων, αυτές οι αιτίες φαίνονται άθλιες - περισσότερο εκλογικεύσεις παρά αιτίες.
Σήμερα αυτές οι αιτίες, ή πολύ παρόμοιες, χρησιμοποιούνται από τους πολέμιους μιας διαφορετικής μορφής κατάργησης: της πρότασης να καταργηθεί το κράτος όπως το ξέρουμε — η μονοπωλιακή, μη συναινετική διακυβέρνηση από μια ένοπλη ομάδα που απαιτεί την υπακοή και την καταβολή φόρων.
Το αφήνω ως άσκηση για τον αναγνώστη να αποφασίσει εάν οι προαναφερθέντες λόγοι είναι πιο επιτακτικοί όσον αφορά την κατάργηση του κράτους, από ό,τι ήταν όσον αφορά την προτεινόμενη τότε κατάργηση της δουλείας.
Δείτε επίσης:
