Πιστεύεις ότι η δημοκρατία σημαίνει ελευθερία; Τότε λύσε τον γρίφο του Νόζικ (audio)
Απόσπασμα από το βιβλίο Anarchy, State, and Utopia, που δημοσιεύτηκε στις 24/4/2018 από το FEE. Χρόνος ανάγνωσης 4'
Ετικέτες: Δημοκρατία
Εξετάστε την ακόλουθη σειρά περιπτώσεων, τις οποίες θα ονομάσουμε «η ιστορία ενός σκλάβου», και φανταστείτε ότι πρόκειται για εσάς. Το ερώτημα είναι: σε ποια μετάβαση από την περίπτωση 1 έως την περίπτωση 9 έπαψε η αφήγηση να αφορά την ιστορία ενός σκλάβου ;
1. Υπάρχει ένας σκλάβος, που βρίσκεται εντελώς στο έλεος των βάναυσων ιδιοτροπιών του αφέντη του. Συχνά τον χτυπάνε σκληρά, τον ξυπνάνε μέσα στη νύχτα, κλπ.
2. Ο αφέντης είναι πιο ευγενικός και χτυπά τον σκλάβο μόνο για δεδηλωμένες παραβάσεις των κανόνων του (μη εκπλήρωση των προδιαγραφών απόδοσης, και ούτω καθεξής). Ο αφέντης παραχωρεί στον σκλάβο λίγο ελεύθερο χρόνο.
3. Ο αφέντης έχει ένα πλήθος σκλάβων και αποφασίζει πώς θα κατανέμονται τα πράγματα μεταξύ τους με πολιτισμένο τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες τους, την απόδοσή τους, και τα λοιπά.
4. Ο αφέντης επιτρέπει στους σκλάβους του τέσσερις ημέρες ελευθερίας και τους ζητά να εργάζονται μόνο τρεις ημέρες την εβδομάδα στη γη του. Ο υπόλοιπος χρόνος είναι δικός τους.
5. Ο αφέντης επιτρέπει στους σκλάβους του να φύγουν και να εργαστούν στην πόλη (ή όπου θέλουν) ως μισθωτοί. Απαιτεί μόνο να του στείλουν τα 3/7 του μισθού τους. Διατηρεί επίσης την εξουσία να τους ανακαλέσει στη φυτεία, εάν κάποια έκτακτη ανάγκη απειλήσει τη γη του, και να αυξήσει ή να μειώσει το ποσό των 3/7 που απαιτεί να του παραδίδουν. Διατηρεί επίσης το δικαίωμα να απαγορεύει στους σκλάβους του να συμμετέχουν σε ορισμένες επικίνδυνες δραστηριότητες που θέτουν σε κίνδυνο τα οικονομικά του έσοδα, για παράδειγμα την αναρρίχηση και το κάπνισμα.
6. Ο αφέντης επιτρέπει σε όλους τους 10.000.000 σκλάβους του, εκτός από εσάς, να ψηφίζουν και η συλλογική απόφαση λαμβάνεται από όλους αυτούς. Υπάρχει ανοιχτή διαβούλευση, και ούτω καθεξής, μεταξύ τους, και έχουν την δικαιοδοσία να καθορίσουν σε ποια χρήση θα βάλουν όποιο ποσοστό των εσόδων σας (και των εσόδων τους) αποφασίζουν να αποσπάσουν, ποιες δραστηριότητες μπορούν νόμιμα να σας απαγορευτούν κ.ο.κ.
Ας κάνουμε μια παύση σε αυτή τη σειρά των περιπτώσεων, για να κάνουμε έναν μικρό απολογισμό. Εάν ο αφέντης εκχωρήσει αυτήν τη μεταφορά εξουσίας, ώστε να μην μπορεί να την αποσύρει, έχετε μια αλλαγή αφέντη. Τώρα έχετε 10.000.000 αφέντες, αντί για έναν μόνο. Ή αλλιώς, έχετε έναν αφέντη με 10.000.000 κεφάλια. Ίσως ο μυριοκέφαλος αφέντης να είναι πιο ευγενικός από τον καλοπροαίρετο αφέντη στην περίπτωση 2. Παρ’ όλα αυτά, είναι ο αφέντης σας. Ωστόσο, μπορούν να γίνουν ακόμα περισσότερα. Ένας ευγενικός μεμονωμένος αφέντης (όπως στην περίπτωση 2) μπορεί να επιτρέψει στον σκλάβο του να εκφραστεί και να προσπαθήσει να τον πείσει (τον αφέντη) να πάρει μια συγκεκριμένη απόφαση. Ο αφέντης με τα 10.000.000 κεφάλια μπορεί επίσης να το κάνει αυτό.
7. Αν και δεν έχετε ακόμη δικαίωμα ψήφου, είστε ελεύθεροι (και σας παρέχεται το δικαίωμα) να συμμετάσχετε στις συζητήσεις των 10.000.000 ατόμων, να προσπαθήσετε να τους πείσετε να υιοθετήσουν διάφορες πολιτικές, και να αντιμετωπίσουν εσάς και τους εαυτούς τους με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Στη συνέχεια, ψηφίζουν για να αποφασίσουν τις πολιτικές που το τεράστιο εύρος των εξουσιών τους καλύπτει.
8. Εκτιμώντας την χρήσιμη συνεισφορά σας στη διαβούλευση, οι 10.000.000 σας επιτρέπουν να ψηφίσετε εάν βρεθούν σε αδιέξοδο. Δεσμεύονται για αυτήν τη διαδικασία. Μετά τη διαβούλευση σημειώνετε την ψήφο σας σε ένα χαρτί, και εκείνοι πηγαίνουν και ψηφίζουν. Σε περίπτωση που μοιραστούν ισομερώς σε κάποιο ζήτημα, 5.000.000 υπέρ και 5.000.000 κατά, κοιτάζουν το ψηφοδέλτιο σας και το προσμετρούν. Αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. Δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να ανοίξουν το ψηφοδέλτιο σας. (Ένας μεμονωμένος αφέντης θα μπορούσε επίσης να δεσμευτεί ότι θα αφήσει τον σκλάβο του να αποφασίσει για οποιοδήποτε θέμα τον αφορούσε, για το οποίο ο ίδιος, ο αφέντης, θα ήταν απόλυτα αδιάφορος.)
9. Προσμετρούν την ψήφο σας μαζί με τις δικές τους. Εάν είναι ακριβώς ισόπαλοι, η δική σας ψήφος αποφασίζει για το ζήτημα. Διαφορετικά δεν κάνει καμία διαφορά στο εκλογικό αποτέλεσμα.
Δείτε επίσης:
Ο Robert Nozick ( 16 Νοεμβρίου 1938 - 23 Ιανουαρίου 2002) ήταν Αμερικανός φιλόσοφος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Τα βιβλία του περιλαμβάνουν τα «Φιλοσοφικές εξηγήσεις» και «Αναρχία, Κράτος και Ουτοπία».