12 + 1 βόμβες αλήθειας από τον νομπελίστα Μίλτον Φρίντμαν
Με αφορμή την σημερινή 112η επέτειο από την γέννησή του (31 Ιουλίου 1912, Μπρούκλιν)
Άρθρο του Jon Miltimore, δημοσιευμένο στις 29/9/2019 από το Foundation for Economic Education (FEE). Χρόνος ανάγνωσης 4’.
Ο Αμερικανός οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν έγινε γνωστός κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα ως ένας από τους εξέχοντες επικριτές των κυρίαρχων οικονομικών θεωριών του Τζoν Μέιναρντ Κέυνς, του οποίου το μικτό οικονομικό μοντέλο έγινε το σημείο αναφοράς για πολλά αναπτυγμένα κράτη κατά την περίοδο που ακολούθησε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα.
Ο Φρίντμαν, γεννήθηκε στο Μπρούκλιν σε μια εβραϊκή οικογένεια περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων, το 1912. Διακρίθηκε ακαδημαϊκά από μικρή ηλικία. Αφού αποφοίτησε από το λύκειο στα 16 του, εγγράφηκε στο πανεπιστήμιο Rutgers, όπου σπούδασε μαθηματικά και οικονομικά. Συνέχισε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Σικάγο, όπου έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο στα οικονομικά. Από το Σικάγο θα αποχωρούσε εντέλει το 1977, μετά από περισσότερα από 30 χρόνια διδασκαλίας - ένα χρόνο αφ’ ότου τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ για τη συνεισφορά του στην οικονομική επιστήμη (φωτο). Ο Φρίντμαν συνέχισε να γράφει και να μιλά δημοσίως από διάφορα μέσα - από στήλες σε περιοδικά και από την τηλεόραση, από επιστημονικά περιοδικά και άρθρα γνώμης σε εφημερίδες - μέχρι τον θάνατό του το 2006.
12 + 1 βόμβες αλήθειας
Ο Economist έχει χαρακτηρίσει τον Φρίντμαν «έναν γίγαντα μεταξύ των οικονομολόγων» και «τον πιο επιδραστικό οικονομολόγο του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα». Ακολουθούν 12 αποφθέγματά του σαν τροφή για σκέψη:
1. «Πίσω από τα περισσότερα επιχειρήματα εναντίον της ελεύθερης αγοράς βρίσκεται η έλλειψη πίστης στην ίδια την ελευθερία». Capitalism and Freedom (2002)
2. «Είμαι υπέρ της νομιμοποίησης των ναρκωτικών. Σύμφωνα με το δικό μου σύστημα αξιών, αν κάποιος θέλει να αυτοκτονήσει, έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει. Το μεγαλύτερο μέρος των δεινών που προέρχονται από τα ναρκωτικά οφείλεται στο γεγονός ότι είναι παράνομα». Απόφθεγμα που καταγράφτηκε στο If Ignorance Is Bliss, Why Aren''t There More Happy People? (2009).
3. «Πέρα από κάποιες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, οι επιχειρηματίες υποστηρίζουν την ελεύθερη επιχειρηματικότητα σε επίπεδο αρχών, αλλά αντιτίθενται σ' αυτήν όταν αφορά τους ίδιους». Διάλεξη με τίτλο «Η αυτοκτονική παρόρμηση της επιχειρηματικής κοινότητας» (The Suicidal Impulse of the Business Community - 1983).
4. «Είναι πρόβλημα ηθικής τάξεως ότι το κράτος καθιστά ‘‘εγκληματίες’’’ ανθρώπους που μπορεί να κάνουν κάτι που εσείς και εγώ δεν εγκρίνουμε, το οποίο όμως δεν βλάπτει κανέναν άλλο πέρα από τους ίδιους». - America's Drug Forum interview (1991).
5. «Ένα από τα μεγαλύτερα σφάλματα είναι να κρίνει κανείς τις πολιτικές και τα προγράμματα από τις προθέσεις τους και όχι από τα αποτελέσματά τους». Συνέντευξη με τον Richard Heffner στην εκπομπή The Open Mind (7 Δεκεμβρίου, 1975).
6. «Πρέπει να διακρίνει κανείς ξεκάθαρα το να είναι υπέρ της επιχειρηματικότητας, από το να είναι υπέρ των επιχειρήσεων». Big Business, Big Government (1978).
7. «Η κοινωνία που ιεραρχεί την ισότητα υψηλότερα από την ελευθερία θα καταλήξει να μην έχει καμία από τις δύο. Η κοινωνία που ιεραρχεί την ελευθερία υψηλότερα από την ισότητα θα καταλήξει να έχει σε μεγάλο βαθμό και τις δύο». Από το επεισόδιο με τίτλο "Created Equal," της τηλεοπτικής σειράς του PBS Free to Choose (1980).
8. «Τα κράτη δεν μαθαίνουν ποτέ - μόνο οι άνθρωποι μαθαίνουν». - Απόφθεγμα που καταγράφηκε στο The Cynic's Lexicon: A Dictionary Of Amoral Advice (1984).
9. «Πρέπει να αναγνωρίσουμε πως δεν ωφελεί να ελπίζουμε σε μια ανέφικτη ουτοπία. Θα ήθελα να δω πολύ λιγότερη κρατική δραστηριότητα απ' όση έχουμε σήμερα, αλλά δεν πιστεύω ότι μπορούμε να έχουμε μια συνθήκη όπου δεν θα χρειαζόμαστε καθόλου κράτος». - Απόσπασμα από την εφημερίδα The Times Herald, Norristown, Pennsylvania (1η Δεκεμβρίου, 1978).
Για μια αντίκρουση της συγκεκριμένης πεποίθησης του Milton Friedman, δείτε τα παρακάτω κείμενα του Bob Murphy και του γιου του (!), του αναρχοφιλελεύθερου οικονομολόγου, David Friedman:
10. «Η μεγάλη αρετή του συστήματος της ελεύθερης αγοράς είναι πως δεν νοιάζεται για το τι χρώμα είναι οι άνθρωποι ή σε τι θρησκεία πιστεύουν. Το μόνο για το οποίο νοιάζεται είναι αν μπορούν να παράγουν κάτι που θέλει κανείς να αγοράσει. Πρόκειται για το αποτελεσματικότερο σύστημα που έχουμε ανακαλύψει προκειμένου να καθίσταται δυνατό άνθρωποι που μισούν ο ένας τον άλλον, να σχετίζονται μεταξύ τους και να αλληλοβοηθούνται». - "Why Government Is the Problem" (1η Φεβρουαρίου, 1993), σ. 19.
11. «Το επιχείρημα υπέρ της απαγόρευσης των ναρκωτικών είναι ακριβώς όσο ισχυρό κι αδύναμο είναι και το αντίστοιχο επιχείρημα υπέρ της απαγόρευσης της υπερφαγίας. Όλοι ξέρουμε ότι η υπερφαγία προκαλεί περισσότερους θανάτους απ' ό,τι τα ναρκωτικά». - America''s Drug Forum interview (1991).
12. «Υπάρχουν τέσσερις τρόποι με τους οποίους μπορείτε να δαπανήσετε χρήματα:
α) Μπορείτε να δαπανήσετε τα χρήματά σας για σας. Όταν το κάνετε αυτό, τότε προσέχετε πολύ τι κάνετε, και προσπαθείτε να αποκομίσετε όσο το δυνατόν περισσότερα για τα χρήματά σας αυτά.
β) Μπορείτε να ξοδέψετε τα χρήματά σας για κάποιον άλλον. Για παράδειγμα, όταν αγοράζω ένα δώρο γενεθλίων για κάποιον. Τότε δεν θα είμαι το ίδιο προσεκτικός ως προς το περιεχόμενο του δώρου, αλλά θα προσέχω πολύ το κόστος του.
γ) Μετά, μπορώ να ξοδέψω τα χρήματα κάποιου άλλου για μένα. Αν το κάνω αυτό, τότε το σίγουρο είναι ότι θα αγοράσω ένα καλό γεύμα!
δ) Τέλος, μπορώ να ξοδέψω τα χρήματα κάποιου άλλου για κάποιον άλλο. Σ' αυτή την περίπτωση, δεν θα με νοιάζει πόσα χρήματα θα ξοδέψω, ούτε το τι θα αποκομίσω. Αυτό είναι το κράτος. Και αυτό συμβαίνει με σχεδόν το 40% του εθνικού μας εισοδήματος». - Συνέντευξη στο Fox News (Μάιος 2004).
13. «Το ουσιώδες χαρακτηριστικό μιας καπιταλιστικής κοινωνίας είναι η οικειοθελής συνεργασία, οι οικειοθελείς συναλλαγές. Το ουσιώδες χαρακτηριστικό μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας είναι η βία».
Δείτε επίσης:
