Ο δρόμος για την αληθινή ελευθερία είναι η μεθοδική αποκρατικοποίηση
Ο δρόμος για την αληθινή ελευθερία είναι η μεθοδική αποκρατικοποίηση
Άρθρο του Antony P. Mueller, που δημοσιεύτηκε στις 8/12/2023 από το Mises Institute
Ο αναρχοκαπιταλισμός δεν εμπίπτει στην ίδια κατηγορία με τον σοσιαλισμό, του οποίου η εγκαθίδρυση και η διατήρηση απαιτούν βία. Ο αναρχοκαπιταλισμός προκύπτει αυθόρμητα, από την άρση των φραγμών που αντιτίθενται στη φυσική τάξη των πραγμάτων
Η πολιτική σε όλες τις εκδοχές της, ιδιαίτερα η πολιτική των κομμάτων, είναι ο πρωταρχικός εχθρός της ελευθερίας, της ευημερίας και της ειρήνης. Ωστόσο, όπου κι αν κοιτάξει κανείς, οι άνθρωποι επικαλούνται σαν λύση το ακόμα μεγαλύτερο κράτος.
Πολύ δυσεύρετες είναι οι φωνές που υποστηρίζουν ότι ένας διαφορετικός τρόπος είναι εφικτός. Λίγοι μιλούν υπέρ του αναρχοκαπιταλισμού και ενός φιλελεύθερου κοινωνικού συστήματος.
Είναι αρκετά συνηθισμένο στις μέρες μας να διατρανώνεται με σιγουριά η ετυμηγορία ότι ο αναρχισμός -μια κοινωνία απαλλαγμένη από ένα καταπιεστικό κράτος- δεν είναι εφικτός. Για τους περισσότερους ανθρώπους, μια φιλελεύθερη κοινωνική τάξη πραγμάτων είναι ένα όνειρο θερινής νυκτός. Οι εσφαλμένες κατηγορίες αφθονούν, όπως για παράδειγμα ότι ο αναρχοκαπιταλισμός θα προξενούσε αδικία και θα έφερνε σε μειονεκτική θέση τους φτωχούς.
Η επισφαλής θέση του [φιλ]ελευθερισμού έχει εν μέρει να κάνει με το πώς εξελίχθηκε η ιστορία. Η κοινωνική εξέλιξη πήρε την λάθος τροπή όταν η Ρώμη νίκησε την Καρχηδόνα και ο μιλιταριστικός κρατισμός απέκτησε το πάνω χέρι έναντι της εμπορικής κοινωνίας. Πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια Καισαρισμού έχουν κάνει ευρέως διαδεδομένη την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει εναλλακτική πέρα από την πολιτική και το κράτος. Η (σ.σ. μη συναινετική) ιεραρχία και ο αυταρχισμός έχουν καταλήξει να θεωρούνται ο φυσικός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας, χωρίς να αναγνωρίζεται ότι αυτά τα συστήματα έχουν επιβληθεί δια της βίας.
Φιλελευθερισμός σημαίνει κοινωνία ιδιωτικού δικαίου. Σε μια κοινοπολιτεία, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις στην αγορά παρέχουν τις παραδοσιακές λειτουργίες του κράτους. Το εθελούσιο σύστημα του αναρχοκαπιταλισμού στη βάση διμερών συμβολαίων υποκαθιστά τον ιεραρχικό, κεντρικό σχεδιασμό των δραστηριοτήτων του κράτους. Το βασικό νόημα του αναρχοκαπιταλισμού είναι ένα σύστημα όπου η «οριζόντια» συνεργασία, η οποία βασίζεται στις οικειοθελείς συναλλαγές, κυριαρχεί στον συντονισμό των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Για να επέλθει η «αυθόρμητη τάξη» μιας αναρχοκαπιταλιστικής κοινωνίας χρειάζεται μια σταδιακή διαδικασία ιδιωτικοποίησης. Ξεκινώντας με το τέλος των επιδοτήσεων και των κρατικών κανονισμών καθώς, και με την πώληση ημι-δημοσίων επιχειρήσεων και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, η ιδιωτικοποίηση θα πρέπει να επεκταθεί βήμα-βήμα στην εκπαίδευση και την υγεία, και τελικά να συμπεριλάβει την ασφάλεια και το δικαστικό σύστημα.
Δείτε σχετικά: «Εθνική άμυνα χωρίς κράτος», του αναρχοκαπιταλιστή οικονομολόγου Robert Murphy
Υπάρχουν άφθονα στοιχεία για το ότι οι λεγόμενες «δημόσιες» υπηρεσίες θα γίνουν καλύτερες και φθηνότερες υπό συνθήκες αναρχοκαπιταλισμού. Υπό ένα ολοκληρωμένο σύστημα ελεύθερης αγοράς, η ζήτηση και η προσφορά για εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, άμυνα και εσωτερική ασφάλεια θα ήταν πολύ διαφορετικές από ό,τι είναι τώρα. Η ιδιωτικοποίηση αυτών των δραστηριοτήτων, οι οποίες τώρα υπάγονται στην εξουσία του κράτους, όχι μόνο θα οδηγούσε στη μείωση του κόστους ανά μονάδα υπηρεσιών, αλλά θα άλλαζε και τον χαρακτήρα των παραγόμενων υπηρεσιών.
Καθώς το μεγαλύτερο μέρος της τρέχουσας δαπάνης για τα λεγόμενα «δημόσια» αγαθά είναι άχρηστη σπατάλη, ένα τεράστιο βάρος θα έφευγε από τους ώμους των φορολογούμενων μόλις ιδιωτικοποιούνταν αυτά τα αγαθά. Χωρίς να χάνεται κανένα από τα πραγματικά οφέλη της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης και της άμυνας, τα αγαθά αυτά θα συντονίζονταν με τις επιθυμίες των καταναλωτών και θα παρέχονταν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Το κόστος θα μειωνόταν σε ένα κλάσμα του σημερινού του μεγέθους.
Αν συμπεριλάβουμε τον υπερδιογκωμένο δικαστικό και διοικητικό μηχανισμό στη μείωση της κρατικής δραστηριότητας, οι κρατικές δαπάνες -που σήμερα είναι κοντά στο 50% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες- θα κατέληγαν σε μονοψήφια ποσοστά. Οι εισφορές θα μειωνόταν κατά 90%, ενώ ταυτόχρονα θα ανέβαινε η ποιότητα των υπηρεσιών.
Σε αντίθεση με αυτό που επικρατεί σήμερα ως κυρίαρχη πεποίθηση, η ιδιωτικοποίηση των αστυνομικών λειτουργιών και του δικαστικού σώματος δεν είναι και τόσο μεγάλο πρόβλημα. Θα σήμαινε την επέκταση αυτού που ήδη συμβαίνει. Σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, ο αριθμός των εργαζόμενων στην ιδιωτική αστυνόμευση και ασφάλεια υπερβαίνει ήδη τον αριθμό των επίσημων αστυνομικών. Ανοδική είναι και η ιδιωτική παροχή δικαστικών υπηρεσιών. Τα διαιτητικά δικαστήρια έχουν μια ισχυρή και αυξανόμενη ζήτηση, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών για διασυνοριακές διαφορές.
Αυτές οι τάσεις θα συνεχιστούν, επειδή η ιδιωτική ασφάλεια και η δικαστική διαιτησία είναι φθηνότερες και καλύτερες από ό,τι η δημόσια παροχή τους. Στη Βραζιλία, για παράδειγμα, που έχει ένα από τα πιο ακριβά δικαστικά συστήματα στον κόσμο, περίπου ογδόντα εκατομμύρια υποθέσεις εκκρεμούν επί του παρόντος χωρίς απόφαση και η νομική αβεβαιότητα έχει λάβει τερατώδεις διαστάσεις. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πολλά τμήματα του δικαστικού συστήματος έχουν βραχυκυκλώσει.
Η λύση για τα σημερινά προβλήματα δεν είναι περισσότερη αλλά λιγότερη διακυβέρνηση, όχι περισσότερο αλλά λιγότερο κράτος, και όχι περισσότερη αλλά λιγότερη πολιτική. Η τρέχουσα κατάρα για τους νέους -είτε να έχουν μια καλά αμειβόμενη σταθερή δουλειά, είτε να ζουν στο όριο της επιβίωσης- θα εκλείψει. Αναρχοκαπιταλισμός σημαίνει υψηλή παραγωγικότητα και άφθονος ελεύθερος χρόνος. Σε μια αναρχοκαπιταλιστική κοινωνία, η μισθωτή αγγαρεία δεν θα είναι πλέον ο κανόνας, αλλά θα αντικατασταθεί από την ατομική αυταπασχόληση.
Ο αναρχοκαπιταλισμός δεν είναι ένα σύστημα που πρέπει να δημιουργηθεί από κάποιο κόμμα ή κάποιον ισχυρό άνδρα. Μια ελευθεριακή κοινοπολιτεία θα πρέπει να αναδυθεί ως μια αυθόρμητη τάξη. Ο σωστός δρόμος, λοιπόν, προς μια ελευθεριακή κοινωνία είναι η «αρνητική» δράση. Ο στόχος που έχουμε μπροστά μας είναι η κατάργηση των επιδοτήσεων και των κανονισμών. Αντί να δημιουργούνται περισσότεροι νόμοι και νέοι θεσμοί, η αποστολή μας είναι η κατάργηση νόμων και θεσμών. Για να συμβεί αυτό, απαιτείται η αλλαγή της κοινής γνώμης.
Όσο κερδίζει έδαφος η επίγνωση ότι η λύση είναι λιγότερη πολιτική και λιγότερο κράτος, τόσο περισσότερη δυναμική θα αποκτά το φιλελεύθερο κίνημα. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι απαραίτητη η βούληση να απαιτήσουμε και να πετύχουμε την ιδιωτικοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων δημόσιων θεσμών.
Η ιδιωτικοποίηση είναι το μέσο, όχι ο σκοπός. Η ιδιωτικοποίηση χρησιμεύει για να θέσει έναν πάροχο αγαθών υπό τον έλεγχο του αγοραστικού κοινού. Στην ελεύθερη αγορά, οι πελάτες καθορίζουν ποιες εταιρείες παραμένουν σε λειτουργία και ποιες πρέπει να κλείσουν. Στο σημερινό σύστημα του κρατικού καπιταλισμού, μεγάλα τμήματα της οικονομίας ελέγχονται από την πολιτική και τον τεχνοκρατικό μηχανισμό.
Η ιδιωτικοποίηση θέτει τις επιχειρήσεις υπό το καθεστώς του κέρδους και της ζημίας, και επομένως υπό τον έλεγχο του πελάτη. Το κέρδος είναι το κλειδί για τη συσσώρευση κεφαλαίου και συνεπώς για την ευημερία. Το εταιρικό κέρδος είναι η κινητήρια δύναμη της οικονομικής προόδου και, ταυτόχρονα, το αποτέλεσμα της οικονομικής προόδου. Μόνο μια οικονομία που ευδοκιμεί παράγει κέρδη. Με την ίδια λογική, μπορεί κανείς να πει ότι τα κέρδη οδηγούν την οικονομία προς την ευημερία.
Για τις ιδιωτικές εταιρείες, το μέγεθος του κέρδους εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο μια εταιρεία λειτουργεί αποτελεσματικά και το προϊόν της είναι χρήσιμο για την ικανοποίηση των επιθυμιών του αγοραστικού κοινού. Ωστόσο, η ιδιωτικοποίηση αυτή καθαυτή δεν αρκεί. Πρέπει να συνοδεύεται από την απορρύθμιση. Στο παρελθόν, πολλές περιπτώσεις ιδιωτικοποιήσεων απέτυχαν επειδή δεν καταργήθηκε το ρυθμιστικό πλαίσιο. Τα παλιά εμπόδια εισόδου σε νέους παίκτες συνέχισαν να υπάρχουν.
Ένα άλλο λάθος που γίνεται συχνά είναι η βιαστική ιδιωτικοποίηση των δημόσιων εταιρειών που παρέχουν βασικές υπηρεσίες, αντί να ξεκινήσουν με το προφανές: την περικοπή των επιδοτήσεων. Η απορρύθμιση και η κατάργηση των επιδοτήσεων είναι κρίσιμες προϋποθέσεις για την επιτυχία των ιδιωτικοποιήσεων. Ο καπιταλισμός απαιτεί ανταγωνισμό και ο ανταγωνισμός χρειάζεται χαμηλά εμπόδια εισόδου στην αγορά.
Ο αναρχοκαπιταλισμός υποδηλώνει ένα οικονομικό σύστημα όπου ο επιχειρηματίας καθοδηγεί την εταιρεία σύμφωνα με τις οδηγίες του κέρδους και της ζημίας. Αυτά, με τη σειρά τους, εξαρτώνται άμεσα από τις ενέργειες των πελατών. Οι νόμοι του κέρδους και της ζημίας υποχρεώνουν τον επιχειρηματία να χρησιμοποιεί το κεφάλαιό του προς όφελος των καταναλωτών. Υπό αυτή την έννοια, η οικονομία της αγοράς λειτουργεί ως μόνιμος μηχανισμός επιλογής υπέρ της κατανομής των πόρων εκεί όπου υπάρχει ο μέγιστος βαθμός παραγωγικότητας και ευημερίας.
Για να είναι επιτυχής, η ιδιωτικοποίηση πρέπει να θεωρηθεί ως ένα βήμα στο πλαίσιο ενός συνόλου μέτρων για την εγκαθίδρυση μιας οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Για να λειτουργήσει καλά, η ιδιωτικοποίηση πρέπει να συνοδεύεται από το άνοιγμα των αγορών —συμπεριλαμβανομένου του ελεύθερου διεθνούς εμπορίου— μειώνοντας τη γραφειοκρατία και κάνοντας την αγορά εργασίας πιο ευέλικτη.
Θεμελιώδεις προϋποθέσεις για να λειτουργήσουν οι ελεύθερες αγορές είναι τα το υγιές χρήμα (σ.σ. απαλλαγμένο από τον πληθωρισμό που δημιουργούν οι κεντρικές/κρατικές τράπεζες) και η χαμηλή φορολογική επιβάρυνση. Η ιδιωτικοποίηση της οικονομίας θα αποτύχει, όσο το νομισματικό σύστημα υπόκειται σε πολιτικό και τεχνοκρατικό έλεγχο και οι υψηλές φορολογικές επιβαρύνσεις περιορίζουν τις οικονομικές ενέργειες του ατόμου.
Στην οικονομία της αγοράς, διεξάγεται ένα διαρκές «δημοψήφισμα» σχετικά με τις ιδέες των επιχειρηματιών. Οι ιδιωτικές εταιρείες πρέπει να ανταποκρίνονται στις επιθυμίες των καταναλωτών, γιατί οι καταναλωτές είναι αυτοί που δείχνουν τις προτιμήσεις τους με τις αγοραστικές τους ενέργειες. Η δημοκρατική επιλογή στην πολιτική είναι εγγενώς υποδεέστερη από τις αποφάσεις στην αγορά. Ενώ οι περισσότερες αγοραστικές αποφάσεις επιτρέπουν τη διόρθωσή τους και την αντικατάσταση του αγαθού αμέσως, ή σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι πολιτικές αποφάσεις έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες που συχνά υπερβαίνουν τον έλεγχο και τον πνευματικό ορίζοντα του εκλογικού σώματος.
Η ευημερία είναι ο στόχος, και ο αναρχοκαπιταλισμός τον επιτυγχάνει. Η βασική αρχή υπέρ της ιδιωτικοποίησης απορρέει από τη επίγνωση ότι η ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής —και συνεπώς η ιδιωτικοποίηση— εγγυάται την οικονομική πρόοδο και την ευημερία για όλους.
Οι αγορές δεν είναι τέλειες—και ούτε οι επιχειρηματίες ούτε οι καταναλωτές. Η καπιταλιστική παραγωγή δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις επιθυμίες ή τις ανάγκες κάθε ανθρώπου. Κανένα σύστημα δεν μπορεί. Το σύστημα της αγοράς δεν εξαλείφει τη σπανιότητα των υλικών πόρων για όλους, όμως το σύστημα της αγοράς είναι η οικονομική διάρθρωση που αντιμετωπίζει καλύτερα την καθολική παρουσία αυτής της σπανιότητας.
Ο αναρχοκαπιταλισμός, με την ορθή του σημασία, δεν εμπίπτει στην ίδια κατηγορία με τον σοσιαλισμό. Ο σοσιαλισμός πρέπει να επιβληθεί. Η εγκαθίδρυση και η συντήρησή του απαιτούν βία. Με τον αναρχοκαπιταλισμό τα πράγματα είναι διαφορετικά. Θα προκύψει αυθόρμητα, μέσω της άρσης των φραγμών που αντιτίθενται στη φυσική τάξη των πραγμάτων.
Ο Δρ. Antony P. Mueller είναι Γερμανός καθηγητής οικονομικών που αυτή τη στιγμή διδάσκει στη Βραζιλία. Δείτε την ιστοσελίδα και το blog του .