Tα έθνη και ο εθνικισμός από την φιλελεύθερη προοπτική
Κανείς δεν κατηγορεί τους ιθαγενείς σαν «ακροδεξιούς». Αντίθετα, επιδοκιμάζονται και επαινούνται για την έκφραση εθνικιστικών συναισθημάτων, και ο κόσμος ενθαρρύνεται να αναγνωρίσει τις αξιώσεις τους.
Ετικέτες: Ιστορία
Άρθρο της Wanjiru Njoya, δημοσιευμένο στις 03/02/2024.
Στο Nations by Consent, (Έθνη μέσω συναίνεσης) ο Murray Rothbard κάνει μια σημαντική διάκριση μεταξύ του έθνους και του κράτους. Ενώ θεωρεί το κράτος ως αρπακτικό, εκμεταλλευτικό, παρασιτικό και εγκληματικό, δεν βλέπει τα έθνη που σχηματίζονται με συναίνεση ως συναφή με το κράτος. Κατά την άποψή του, η έννοια του έθνους και η φιλοδοξία να σχηματιστούν έθνη με συναίνεση αντανακλούν «υποκειμενικά συναισθήματα εθνικότητας που βασίζονται σε αντικειμενικές πραγματικότητες» του χρόνου και του τόπου στον οποίο γεννιούνται οι άνθρωποι. Ο Rothbard εξηγεί ότι «Το «έθνος» δεν μπορεί να οριστεί με ακρίβεια. είναι ένας περίπλοκος και ποικίλος αστερισμός διαφορετικών μορφών κοινοτήτων, γλωσσών, εθνοτικών ομάδων ή θρησκειών».
Μολονότι η έννοια του εθνικισμού χρησιμοποιείται συχνά από τα κράτη για να πείσουν τους ανθρώπους να υποστηρίξουν κρατιστικούς στόχους —για παράδειγμα όταν οι φιλοπόλεμες κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι οι παρεμβάσεις τους είναι απαραίτητες για «το εθνικό συμφέρον»— παραμένει σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ του κράτους και του έθνους. ως μια εθελοντική μορφή πολιτισμικού συσχετισμού, που εκφράζει ανθρώπινες αξίες οι οποίες είναι σημαντικές για πολλούς ανθρώπους.
Εθνικισμός, ορθός και εσφαλμένος
Η ανθρώπινη επιθυμία να εκφράσει κανείς την αίσθηση του ανήκειν μέσω της γλώσσας, της κληρονομιάς ή του πολιτισμού είναι ένα σημαντικό στοιχείο της αυτοδιάθεσης του ανθρώπου. Η σημασία αυτής της αίσθησης του ανήκειν σε ένα έθνος έχει γίνει ιδιαίτερα έντονη τα τελευταία χρόνια, καθώς η οργουελική αναθεώρηση της ιστορίας επιδιώκει να δυσφημήσει ολόκληρες ομάδες ανθρώπων για τα υποτιθέμενα εγκλήματα των προγόνων τους. Για παράδειγμα, οι κριτικές φυλετικές θεωρίες (critical race theories) υποστηρίζουν ότι ολόκληρες φυλές ή έθνη είναι «καταπιεστές» που ευθύνονται για όλα τα δεινά του κόσμου. Επιπλέον, οι απαίσιες μηχανορραφίες του Davos Man (σ.σ. Κλάους Σβαμπ του WEF) οδήγησαν πολλούς να αντισταθούν στο να «παγκοσμιοποιηθούν», αναδεικνύοντας την αίσθηση ότι ανήκουν σε ένα έθνος. Ο εθνικισμός σε αυτό το πλαίσιο γίνεται μια μορφή αντίστασης στις προσπάθειες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ να υπαγορεύσει το πώς πρέπει να ζούμε.
Πολλοί άνθρωποι συνδέουν εσφαλμένα τον εθνικισμό με αξιώσεις για φυλετική ανωτερότητα και οικοδόμηση αυτοκρατοριών και έτσι, για παράδειγμα, χλευάζουν τους ισχυρισμούς των λευκών ότι είναι ιθαγενείς στην Ευρώπη ως «εθνικιστικό μύθο της ακροδεξιάς». Αρνούνται το ότι οι λευκοί μπορεί να είναι γηγενής λαός. Αυτή η άρνηση παραβλέπει την πολιτιστική συνιστώσα του εθνικισμού. Ενώ τόσο ο Mises όσο και ο Rothbard ήταν επικριτικοί για το συνθημα «αίμα και χώμα», τόνισαν και οι δύο ότι ο φιλελευθερισμός στην κλασική του παράδοση δεν επιδιώκει να ορίσει την σημασία που πρέπει να αποδίδουν οι άνθρωποι στον πολιτισμό, την κληρονομιά ή τη θρησκεία. Όπως παρατηρεί ο Rothbard:
Οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι συχνά υποθέτουν, λανθασμένα, ότι τα άτομα συνδέονται μεταξύ τους μόνο από το πλέγμα των συναλλαγών της αγοράς. Ξεχνούν ότι όλοι γεννιούνται αναπόφευκτα σε μια οικογένεια, με μια γλώσσα και έναν πολιτισμό. Κάθε άτομο γεννιέται σε μία ή περισσότερες αλληλεπικαλυπτόμενες κοινότητες, που συνήθως περιλαμβάνουν μια εθνική ομάδα, με συγκεκριμένες αξίες, κουλτούρα, θρησκευτικές πεποιθήσεις και παραδόσεις. Γενικότερα, κάθε άτομο γεννιέται σε μια «χώρα». Γεννιέται πάντα σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο χρόνου και τόπου.
Οι άνθρωποι δεν φαίνεται να δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν αυτές τις θετικές πτυχές του εθνικισμού στο πλαίσιο των «ιθαγενών πληθυσμών». Κανείς δεν κατηγορεί τους ιθαγενείς ότι είναι «ακροδεξιοί». Αντίθετα, επιδοκιμάζονται και επαινούνται για την έκφραση εθνικιστικών συναισθημάτων, και ο κόσμος ενθαρρύνεται να αναγνωρίσει τις αξιώσεις τους για εδαφική κυριαρχία. Για παράδειγμα, η πόλη του Βανκούβερ έχει δηλώσει ότι βρίσκεται σε γη που ανήκει σε αυτόχθονες ομάδες:
«Αυτός ο τόπος είναι η αδέσμευτη και προγονική επικράτεια των λαών που μιλούν hən̓q̓əmin̓əm̓ και Sḵwx̱wú7mesh, τα έθνη των xʷməθkʷəy̓əm (Musqueam), και των Sḵwx̱wú7mesh (Squauthli) , και διαφυλάσσεται από εκείνους από αμνημονεύτων χρόνων.»
Ομοίως, ο ΟΗΕ δηλώνει ότι οι αυτόχθονες πληθυσμοί έχουν δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και στην αυτονομία, στην αυτοδιοίκηση και σε μια «εθνικότητα» ως μέλη ενός «ιθαγενούς έθνους». Έχουν επίσης το δικαίωμα να διατηρούν την «ακεραιότητά τους ως ξεχωριστοί λαοί» και να μην στερούνται «τα εδάφη, τις περιοχές τους, ή τους πόρους» τους.
Τα Ηνωμένα Έθνη δεν έχουν επίσημο ορισμό των αυτόχθονων πληθυσμών («Δεν υπάρχει ένας έγκυρος ορισμός των αυτόχθονων πληθυσμών σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και πολιτική, και η Διακήρυξη των Ιθαγενών δεν ορίζει κανέναν ορισμό»), αλλά στην πράξη ως ιθαγενείς νοούνται γενικά ότι όσοι ονομάζονται «φυλετικές» εθνοτικές ομάδες. Η Βουλή των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου, αρνούμενη να επικυρώσει τις διακηρύξεις του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών, δήλωσε ότι δεν υπάρχουν αυτόχθονες πληθυσμοί στο ΗΒ. Αυτό σήμαινε, φυσικά, ότι δεν υπάρχουν μη λευκοί ιθαγενείς στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά έγινε ευρέως αντιληπτό ότι αντικατοπτρίζει την υπόθεση ότι οι λευκοί λαοί δεν αποτελούν «εθνοτικές ομάδες» για τους σκοπούς της αναγνώρισης του δικαιώματος των αυτόχθονων πληθυσμών σε μια εθνική και πολιτιστική ταυτότητα ως έθνος. Σε αυτό το ζήτημα, όπως και σε τόσα άλλα ζητήματα στην εποχή των πολιτικών ταυτοτήτων, η άποψη των ανθρώπων για τα έθνη και τον εθνικισμό φαίνεται συχνά να είναι παράλογη και χωρίς αρχές.
Ένας λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι μπορεί να αναζητούν την αυτοδιάθεση μέσω των εθνών είναι να ζουν σύμφωνα με τις πολιτιστικές αξίες που τους ενδιαφέρουν. Όμως δεν είναι όλοι οι πολιτισμοί ίσοι, και ως εκ τούτου καθίσταται απαραίτητο να αξιολογηθεί η έννοια των εθνών και του εθνικισμού στο πολιτικό πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιούνται αυτοί οι όροι και να έχουμε μια θεμελιώδη άποψη για τους ισχυρισμούς που διατυπώνονται.
Το να ανήκει κανείς σε μια εθνική κουλτούρα και να αισθάνεται πατριωτισμό για το έθνος του, είναι αναμφίβολα σημαντικό για πολλούς ανθρώπους, αλλά θα ήταν οικονομικά καταστροφικό να αντιμετωπίζεται ο πατριωτισμός ως δικαιολογία για τις οικονομικές παρεμβάσεις του κράτους. Ο Mises επισημαίνει το σημαντικό αυτό σημείο στο βιβλίο του Omnipotent Government (Παντοδύναμη Κυβέρνηση), ότι δηλαδή ο εθνικισμός δεν μπορεί να προσφέρει ένα υποκατάστατο για τις ελεύθερες αγορές ως δρόμο προς την ευημερία:
Ο πατριωτισμός είναι ο ζήλος για την ευημερία, την ευδοκίμηση και την ελευθερία του ίδιου του έθνους. Ο εθνικισμός είναι μια από τις διάφορες μεθόδους που προτείνονται για την επίτευξη αυτών των σκοπών. Όμως οι [κλασικοί] φιλελεύθεροι ισχυρίζονται ότι τα μέσα που προτείνει ο εθνικισμός είναι ακατάλληλα και ότι η εφαρμογή τους όχι μόνο δεν θα πραγματοποιούσε τους επιδιωκόμενους σκοπούς, αλλά αντίθετα θα οδηγούσαν αναπόφευκτα σε καταστροφή για το έθνος. Οι φιλελεύθεροι είναι κι εκείνοι πατριώτες, αλλά οι απόψεις τους σχετικά με τους σωστούς δρόμους για την εθνική ευημερία και το εθνικό μεγαλείο διαφέρουν ριζικά από αυτές των εθνικιστών. Συνιστούν το ελεύθερο εμπόριο, τον διεθνή καταμερισμό της εργασίας, την καλή προαίρεση και την ειρήνη μεταξύ των εθνών, όχι για χάρη των ξένων αλλά για την προώθηση της ευτυχίας του δικού τους έθνους.
Ο Mises προειδοποιεί επίσης για τους κινδύνους μιας εθνικιστικής ζέσης που αγωνίζεται για κατακτήσεις, επιθετικότητα και κυριαρχία. Τονίζει τους κινδύνους του εθνικισμού όταν θεωρείται «ένα σχέδιο για πολιτική και στρατιωτική δράση και την προσπάθεια υλοποίησης αυτών των σχεδίων», αλλά τον διακρίνει από «την προσπάθεια για λαϊκή κυβέρνηση, εθνική αυτοδιάθεση και πολιτική αυτονομία» στην οποία φιλοδοξούν οι ελεύθεροι άνθρωποι.
Εθνικισμός και απόσχιση
Ένα από τα πιο σημαντικά ερωτήματα που ανακύπτουν σε σχέση με την αυτοδιάθεση είναι το δικαίωμα της απόσχισης. Ο Rothbard βλέπει την οικειοθελή απόσχιση ως έναν τρόπο δημιουργίας γνήσιων εθνών, δηλαδή εθνών που σχηματίζονται με συναίνεση:
Εν ολίγοις, κάθε ομάδα, κάθε εθνικότητα, θα πρέπει να επιτρέπεται να αποσχιστεί από οποιοδήποτε έθνος-κράτος και να ενταχθεί σε οποιοδήποτε άλλο έθνος-κράτος συμφωνεί να το ενσωματώσει. Αυτή η απλή μεταρρύθμιση θα συνέβαλλε πολύ στην ίδρυση εθνών με συναίνεση.
Η συζήτηση για την απόσχιση έχει τροφοδοτηθεί τα τελευταία χρόνια μετά το Brexit του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρώπη. Η ιδέα της απόσχισης φαίνεται ολοένα και πιο ελκυστική για τους ανθρώπους που έχουν παγιδευτεί σε κράτη όπου έχουν ελάχιστες ελπίδες να επηρεάσουν τις πολιτικές που διέπουν τη ζωή τους μέσω της δημοκρατικής λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, στη Νότια Αφρική το Δυτικό Ακρωτήριο έχει ξεκινήσει ένα κίνημα ανεξαρτησίας, που επιδιώκει να αποσχιστεί από μια χώρα που ελέγχεται από την κατά 80% πλειοψηφία των μαύρων που, πεπεισμένοι για την ικανότητά τους να κάνουν τον κομμουνισμό να λειτουργήσει ακόμη και όταν η χώρα συνεχίζει την καταστροφική οικονομική της παρακμή, ψηφίζουν συνεχώς υπέρ μιας κομμουνιστική κυβέρνησης με φυλετική εμμονή. Στον Καναδά, η αυτονομία της Αλμπέρτα θεωρήθηκε από τους επικριτές ως «μια αντισυνταγματική απειλή για τον βασικό ιστό της κυβέρνησης της χώρας» εν μέσω ανησυχίας ότι αυτή η αντίθεση στους ομοσπονδιακούς κανονισμούς οδηγήθηκε από αποσχιστές του Wexit. Το Wexit είναι μια ετικέτα που συνδέεται με διάφορες πολιτικές ομάδες που εκστρατεύουν για την αυτοδιάθεση στον Δυτικό Καναδά, ιδίως την Αλμπέρτα, το Σασκάτσουαν και τη Μανιτόμπα.
Όσοι αντιτίθενται στην απόσχιση υποστηρίζουν ότι είναι λάθος να διαλύονται χώρες και λάθος να παραβιάζεται η εδαφική ακεραιότητα μιας χώρας. Υποστηρίζουν ότι τα καθιερωμένα εθνικά σύνορα πρέπει να γίνονται σεβαστά. Το επιχείρημα του Rothbard σε σχέση με τα εθνικά σύνορα είναι ότι δεν υπάρχει απαραίτητη ενότητα μεταξύ ενός γνήσιου έθνους και του παρασιτικού κράτους με το οποίο μπορεί να συνδέεται αυτό το έθνος, επομένως τα όρια του κράτους δεν συμπίπτουν απαραίτητα με τα έθνη:
Είναι παράλογο να χαρακτηρίζουμε κάθε έθνος-κράτος —με τα αυτοαποκαλούμενα σύνορά του όπως υπάρχουν ανά πάσα στιγμή— ως κατά κάποιο τρόπο σωστό και ιερό, το καθένα με την «εδαφική του ακεραιότητα» να παραμένει τόσο πεντακάθαρο και απαράβατο όσο το σώμα μας, ή η ιδιωτική μας περιουσία. Πάντα, φυσικά, αυτά τα όρια αποκτήθηκαν με τον εξαναγκασμό και την βία, ή με κάποια διακρατική συμφωνία πάνω και πέρα από τις απόψεις των κατοίκων του τόπου, και πάντα αυτά τα όρια αλλάζουν πολύ με την πάροδο του χρόνου με τρόπους που καθιστούν τις διακηρύξεις «εδαφικής ακεραιότητας» πραγματικά γελοίες.
Επιπλέον, ο Rothbard επισημαίνει ότι οι διαφωνίες για τα όρια μεταξύ των διαφορετικών εθνών δεν είναι ανάλογες με τις οριακές διαφορές μεταξύ μεμονωμένων ιδιοκτητών ακινήτων. Τα κρατικά σύνορα δεν αντικατοπτρίζουν μια ενιαία οντότητα ανάλογη με έναν ιδιοκτήτη ιδιωτικής περιουσίας που ζει εντός καθορισμένων ορίων, και είμαστε καταδικασμένοι να κάνουμε λάθος εάν εφαρμόσουμε τους κανόνες απόκτησης ιδιοκτησίας για την εξακρίβωση της ακεραιότητας των εθνικών συνόρων. Ο Rothbard προειδοποιεί για αυτό:
Ωστόσο αυτές είναι οι παγίδες στις οποίες είναι βέβαιο ότι θα πέσουμε αν παραμείνουμε παγιδευμένοι στη μυθολογία του «έθνους-κράτους», του οποίου τα τυχαία κατά καιρούς σύνορα πρέπει να θεωρούνται ως ιδιοκτησία με τα δικά της ιερά και απαραβίαστα «δικαιώματα», σε μια βαθιά εσφαλμένη αναλογία με τα δικαιώματα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας.
Αυτός είναι ο κίνδυνος που τόνισε ο Rothbard στο War Guilt in the Middle East, δηλαδή ότι στο πλαίσιο του πολέμου είναι απαραίτητο να εξακριβωθεί το ποιος φέρει τη βασική ευθύνη για την επιθετικότητα, αντί να αντιμετωπίζεται το θέμα ως μια απλή συνοριακή διαμάχη μεταξύ δύο μεμονωμένων γειτόνων. Η ίδια προσοχή ισχύει και για την συζήτηση περί εθνικισμού, καθώς είναι απαραίτητο να γίνει η διάκριση μεταξύ του πατριωτικού συναισθήματος που εκφράζει το ότι κάποιος ανήκει σε μια κουλτούρα ή σε μια πολιτισμική κληρονομιά, και εκείνου που επιδιώκει να προωθήσει το Ολοκληρωτικό Κράτος, για το οποίο προειδοποίησε ο Μίζες.
Δείτε επίσης:
