Οι αντισημίτες μας διδάσκουν το πώς να τους νικήσουμε
Η απελευθέρωση από τον καταναγκασμό θα μας προστατεύσει από την επικίνδυνη κλιμάκωση του αντισημιτισμού, όχι η απατηλή απελευθέρωση από τον φόβο ή από την σπανιότητα των πόρων.
Ετικέτες: Ιστορία, Σοσιαλισμός
Άρθρο του Μπάρι Μπράουνσταϊν, δημοσιευμένο στις 25 Ιουνίου 2025 από το American Institute for Economic Research. Μπορείτε να ακούσετε αυτό το άρθρο μέσω της εφαρμογής του Substack για κινητά.
Ο αείμνηστος Πίτερ Ντράκερ θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης θεωρίας της διοίκησης. Γεννημένος στη Βιέννη, ήταν ένας νεαρός λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης στις αρχές του καθεστώτος του Χίτλερ. Στο βιβλίο του «Οι Περιπέτειες ενός Περαστικού» (που επαναδιατυπώθηκε στο βιβλίο «Η Ζωή στο Τρίτο Ράιχ»), ο Ντράκερ αφηγείται την ελεγχόμενη από τους Ναζί αρχική συνάντηση του διδακτικού προσωπικού στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης, η οποία έλαβε χώρα λίγο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933.
Ο Ντράκερ περιγράφει το σκηνικό: «Η Φρανκφούρτη είχε μια σχολή επιστημών που διακρινόταν τόσο για την ακαδημαϊκή της κατάρτιση όσο και για τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις της· και ανάμεσα στους επιστήμονες της Φρανκφούρτης ξεχώριζε ένας βιοχημικός-φυσιολόγος βραβευμένος με Νόμπελ και με άψογα φιλελεύθερα διαπιστευτήρια».
Ο Ναζί επίτροπος δεν έχασε χρόνο και ανέλαβε τα ηνία της συνάντησης. Ο Ντράκερ θυμάται τον επίτροπο να λέει στο διδακτικό προσωπικό: «Θα απαγορευτεί στους Εβραίους να εισέρχονται στις εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου και θα απολυθούν άνευ αποζημίωσης στις 15 Μαρτίου».
«Παρά τον έντονο αντισημιτισμό των Ναζί», το διδακτικό προσωπικό δεν το είχε προβλέψει αυτό.
Ακολούθησαν χυδαίες εκφράσεις και απειλές, καθώς ο επίτροπος «έδειχνε με το δάχτυλο τον έναν πρόεδρο τμήματος μετά τον άλλον και έλεγε: Ή κάνε ό,τι σου λέω ή θα σε στείλουμε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης».
Η σιωπή πλημμύρισε το δωμάτιο. Όλοι περίμεναν να μιλήσει ο διακεκριμένος επιστήμονας και «σπουδαίος φιλελεύθερος». Ο φιλελεύθερος σηκώθηκε και είπε: «Πολύ ενδιαφέρον, κύριε Επίτροπε, και από ορισμένες απόψεις πολύ διαφωτιστικό. Όμως ένα σημείο δεν το κατάλαβα πολύ καθαρά. Θα υπάρξουν περισσότερα χρήματα για την έρευνα στην φυσιολογία;»
Το διδακτικό προσωπικό εξαγοράστηκε εύκολα με «τον επίτροπο να διαβεβαιώνει τους ακαδημαϊκούς ότι πράγματι θα υπήρχαν άφθονα χρήματα για μια «φυλετικά καθαρή» επιστήμη». Το διδακτικό προσωπικό δεν αντέδρασε. (Όποιος έχει περάσει κάποιον χρόνο στον ακαδημαϊκό χώρο δεν θα πρέπει να εκπλήσσεται.)
Μερικοί θαρραλέοι άντρες βγήκαν «έξω με τους Εβραίους συναδέλφους τους, αλλά οι περισσότεροι κράτησαν μια ασφαλή απόσταση από εκείνους τους άντρες, που μόλις λίγες ώρες νωρίτερα ήταν οι στενοί τους φίλοι».
Σε κατάσταση σοκ, ο Ντράκερ αποφάσισε να αναχωρήσει από τη Γερμανία εντός 48 ωρών, κάτι που έπραξε.
Παρόμοια γεγονότα συνέβησαν σε όλη τη Γερμανία. Στο βιβλίο του Hitler's True Believers, ο Ρόμπερτ Γκελέιτλι εξηγεί ότι πριν από το 1933, ο Εθνικοσοσιαλισμός είχε ήδη ερείσματα στα πανεπιστήμια.
Λίγο αφότου ο Πίτερ Ντράκερ έφυγε από τη ναζιστική Γερμανία, ο Γκελέιτλι ανέφερε: «Ο διακεκριμένος φυσικός Μαξ Πλανκ ρωτήθηκε αν θα ήθελε να συμμετάσχει σε μια συνάντηση για να συζητηθεί η μεταχείριση των Εβραίων καθηγητών». Ο Πλανκ απάντησε «ταπεινά ότι αν τριάντα καθηγητές το έκαναν αυτό, θα υπήρχαν [σύμφωνα με τα λόγια του Πλανκ] 150 άτομα έτοιμα να δηλώσουν την αλληλεγγύη τους στον Χίτλερ αύριο, επειδή θέλουν να αποκτήσουν αυτές τις θέσεις εργασίας'» (Ο Πλανκ δεν ήταν Εβραίος).
Ο Γκελέιτλι κατέληξε στο συμπέρασμα: «Μέσα από την σιωπή του, το κατεστημένο των καθηγητών θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι προσέγγισε την συνενοχή».
Η μακροπρόθεσμη καταστροφή της ζωής τους ήταν το τίμημα που πλήρωσαν οι Γερμανοί καθηγητές για κάποια βραχυπρόθεσμα οφέλη.
Ο φθόνος και η απληστία - η επιθυμία να αποκτήσει κανείς κάτι δωρεάν - είναι κοινά ανθρώπινα συναισθήματα. Στο βιβλίο του «Δίκαιο, Νομοθεσία και Ελευθερία», Τόμος 3, ο Φρίντριχ Χάγιεκ εξήγησε: «Οι ηθικές αξίες που διατηρούν την ανοιχτή κοινωνία δεν εξυπηρετούν την ικανοποίηση των ανθρώπινων συναισθημάτων».
Ο Χάγιεκ επεξηγεί: «Ο πολιτισμός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι τα άτομα έχουν μάθει να περιορίζουν τις επιθυμίες τους για συγκεκριμένα πράγματα και να υποτάσσονται σε γενικά αναγνωρισμένους κανόνες δίκαιης συμπεριφοράς».
Δεν ήταν μόνο οι πανεπιστημιακοί που έκαναν ουρά για να καλύψουν τις θέσεις εργασίας που κατείχαν Εβραίοι. Ο Γκελέιτλι ανέφερε ότι «γιατροί έσπευδαν να ενταχθούν στο Ναζιστικό Κόμμα» καθώς «εποφθαλμιούσαν τις θέσεις των Εβραίων γιατρών».
Στο βιβλίο του «Το Τρίτο Ράιχ: Η Ιστορία της Ναζιστικής Γερμανίας», ο Τόμας Τσίλντερς ανέφερε: «Όλοι οι «μη Άριοι» απολύθηκαν αμέσως από την εθνική, την πολιτειακή και την δημοτική δημόσια διοίκηση. Δεν επιτρεπόταν πλέον στους Εβραίους να υπηρετούν ως δάσκαλοι, καθηγητές πανεπιστημίου, δικαστές ή σε οποιαδήποτε άλλη κυβερνητική θέση».
Εν ολίγοις, πριν δολοφονήσει τους Εβραίους, η ναζιστική Γερμανία εφάρμοσε έναν πρόδρομο του προγράμματος DEI υπέρ των «Άριων».
Σήμερα, το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, το οποίο έχει κατηγορηθεί ότι ανέχεται την αντισημιτική δραστηριότητα, έχει ένα εβραϊκό φοιτητικό σύνολο μικρότερο από 5%. Κατά τη δεκαετία του 1970, έως και 25% των φοιτητών του Χάρβαρντ ήταν Εβραίοι. Τα σύγχρονα «προοδευτικά» προγράμματα DEI έχουν έναν στόχο παρόμοιο με τα ναζιστικά προγράμματα DEI - τη μείωση ή την εξάλειψη της εβραϊκής και της λευκής εκπροσώπησης από θεσμούς και εταιρείες.
Σύμφωνα με το βιβλίο του Σαούλ Φριντλέντερ «Τα Χρόνια της Εξόντωσης», τα ναζιστικά διατάγματα δεν υπερέβαιναν κατά πολύ τα όρια που θα αποδεχόταν ο πληθυσμός. Λαμβάνονταν υπόψη τα συναισθήματα του κόσμου και των ισχυρών φορέων, όπως η εκκλησία και η βιομηχανία. Ο Φριντλέντερ ανέφερε:
Καμία κοινωνική ομάδα, καμία θρησκευτική κοινότητα, κανένας επιστημονικός οργανισμός ή επαγγελματικός σύλλογος στη Γερμανία και σε όλη την Ευρώπη δεν δήλωσε την αλληλεγγύη του προς τους Εβραίους [...] πολλές ομάδες εξουσίας συμμετείχαν άμεσα στην απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας των Εβραίων και επιθυμούσαν, έστω και από απληστία, την ολοκληρωτική εξαφάνισή τους.
Δυστυχώς, ο Φριντλέντερ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι:
Οι ναζιστικές και οι συναφείς αντιεβραϊκές πολιτικές θα μπορούσαν να ξεδιπλωθούν στα πιο ακραία τους επίπεδα χωρίς την παρέμβαση οποιωνδήποτε σημαντικών αντισταθμιστικών συμφερόντων.
Για να φτάσει ο αντισημιτισμός στις πιο καταστροφικές του συνέπειες απαιτείται ο κυβερνητικός καταναγκασμός .
Ο Τσίλντερς αφηγείται την ιστορία ενός μποϊκοτάζ εβραϊκών επιχειρήσεων, που υποστηρίχθηκε από την κυβέρνηση την 1η Απριλίου του 1933:
Μέλη Ταγμάτων Εφόδου τοποθετήθηκαν μπροστά από εβραϊκά καταστήματα, πολυκαταστήματα και επαγγελματικά γραφεία, απειλώντας όποιον ήθελε να μπει μέσα. Κρατούσαν αντισημιτικά πλακάτ και έγραφαν πρόχειρα συνθήματα πάνω στις βιτρίνες των εβραϊκών καταστημάτων.
«Γερμανοί, υπερασπιστείτε τον εαυτό σας. Μην αγοράζετε από Εβραίους», ήταν ένα από τα συνθήματα.
Οι Ναζί, ωστόσο, δεν ήταν ευχαριστημένοι με την ανταπόκριση του κοινού στο μποϊκοτάζ. Ο Τσίλντερς ανέφερε: «Πολλοί πελάτες αγνόησαν το μποϊκοτάζ, προσπερνώντας τις πικετοφορίες των SA, για να ψωνίσουν σε εβραϊκές επιχειρήσεις και πολυκαταστήματα». Το χειρότερο για τους Ναζί ήταν ότι «ορισμένοι πελάτες είχαν μάλιστα προσπαθήσει να εισέλθουν σε μια εβραϊκή επιχείρηση με τη βία» και άλλοι «πελάτες προμηθεύονταν πυρετωδώς εμπορεύματα από εβραϊκά καταστήματα για μέρες πριν από το μποϊκοτάζ».
Την επόμενη μέρα, το μποϊκοτάζ ακυρώθηκε. Οι Ναζί περίμεναν ώστε να εφαρμόσουν πιο ακραίες ενέργειες.
Ο Τσίλντερς ανέφερε επίσης ότι το 1933, οι Γερμανοί «εξακολουθούσαν να επισκέπτονται τους Εβραίους γιατρούς και δικηγόρους τους». Λίγο αργότερα, νέα διατάγματα είχαν ως αποτέλεσμα να επιτρέπεται στους Εβραίους γιατρούς να θεραπεύουν μόνο άλλους Εβραίους, μια κατάσταση που οδήγησε τους Εβραίους γιατρούς να εγκαταλείψουν τη Γερμανία ή τελικά να δολοφονηθούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Στην αρχή, οι εμπορικοί δεσμοί αποδείχθηκαν ισχυρότεροι από το μίσος των Ναζί. Ωστόσο, οι Ναζί εργάστηκαν ακούραστα για να εξαλείψουν τις εμπορικές διασυνδέσεις — τους δεσμούς από τους οποίους εξαρτώνται οι ζωές μας.
Στο έργο του «Έρευνα σχετικά με τις Αρχές της Ηθικής», ο Ντέιβιντ Χιουμ έγραψε: «Έχει συχνά υποστηριχθεί ότι, καθώς κάθε άνθρωπος έχει μια ισχυρή σύνδεση με την κοινωνία και αντιλαμβάνεται την αδυναμία της μοναχικής του ύπαρξης. Γίνεται, για τον λόγο αυτό, θετικός για όλες εκείνες τις συνήθειες ή τις αρχές που προάγουν την τάξη στην κοινωνία».
Ο Χιουμ αποκάλεσε μια τέτοια τάξη «ανεκτίμητη ευλογία», που πρέπει να διατηρείται μέσω «της πρακτικής της δικαιοσύνης και της ανθρωπιάς, μόνο μέσω των οποίων μπορεί να διατηρηθεί η κοινωνική συνομοσπονδία και κάθε άνθρωπος να δρέψει τους καρπούς της αμοιβαίας προστασίας και της αλληλοβοήθειας».
Στο πρωτοποριακό του έργο «Μια Πραγματεία για την Ανθρώπινη Φύση», ο Χιουμ εξήγησε: «Τα πάθη είναι τόσο μεταδοτικά, που περνούν με τη μεγαλύτερη ευκολία από το ένα άτομο στο άλλο».
Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ένα ανθρώπινο πάθος στη ρίζα της κοινωνικής αναστάτωσης είναι η ακόρεστη επιθυμία για απελευθέρωση από την αναγκαιότητα. Στο βιβλίο του «Ο Δρόμος προς τη Δουλεία», ο Χάγιεκ περιέγραψε αυτή την επιθυμία ως λαχτάρα για «απελευθέρωση από τον καταναγκασμό των περιστάσεων που αναπόφευκτα περιορίζουν το εύρος των επιλογών όλων μας».
Η επιλογή μας είναι είτε να υποστηρίξουμε τους πολιτικούς που υπόσχονται την ανέφικτη ελευθερία από την σπανιότητα των πόρων, είτε εκείνους που υπόσχονται την ελευθερία από τον καταναγκασμό, κάτι που είναι εφικτό. Η ελευθερία από τον καταναγκασμό συνοδεύεται από όλες τις επιλογές και τις ευθύνες που επωμιζόμαστε υπό μια φιλελεύθερη μορφή διακυβέρνησης.
Η ελευθερία διακόπτει την καταναγκαστική ισχύ του κράτους να «ικανοποιεί τις επιθυμίες μας», όπως έγραψε ο Χάγιεκ στο «Σύνταγμα της Ελευθερίας». Η ανθρώπινη φύση κάνει ορισμένους να επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν αντιφιλελεύθερα μέσα για να επιτύχουν αυτό που επιθυμούν. Η ελευθερία, η απελευθέρωση από τον καταναγκασμό, προσφέρει την πιο αποτελεσματική λύση στην επικίνδυνη κλιμάκωση του αντισημιτισμού.
Ο Μπάρι Μπράουνσταϊν είναι ομότιμος καθηγητής Οικονομικών και Ηγεσίας στο Πανεπιστήμιο της Βαλτιμόρης. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «The Inner-Work of Leadership» και δοκίμιά του έχουν δημοσιευτεί σε μέσα ενημέρωσης όπως το Foundation for Economic Education και το Intellectual Takeout.