Πραγματική δημοκρατία μπορεί να είναι μόνο η ατομική ελευθερία
Μόνο η οικονομία της ελεύθερης αγοράς επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι επιλογές εκατομμυρίων ατόμων -όχι μία φορά κάθε 4 χρόνια στις κάλπες- αλλά κάθε μέρα.
Ετικέτες: Δημοκρατία, Φιλελευθερισμός, Καπιταλισμός
Άρθρο του Finn Andreen, δημοσιευμένο στις 13/12/2024 από το Mises Institute
Με την έλευση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας πριν από έναν αιώνα στο μεγαλύτερο τμήμα της Δύσης, η κοινή πεποίθηση ήταν ότι η «κυριαρχία των λίγων» θα έμπαινε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Αυτό δεν συνέβη ποτέ, φυσικά, όπως έχει γίνει πιο σαφές στους «πολλούς» κατά τη διάρκεια των δεκαετιών. Πράγματι, η κυρίαρχη δυτική ολιγαρχία έχει γίνει πιο ορατή από ό,τι στο παρελθόν, θρασύτατη στις προσπάθειές της να επιβάλλει την παγκοσμιοποιητική της ατζέντα στον κόσμο.
Η ψευδαίσθηση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας έχει επίσης αρχίσει να ξεθωριάζει καθώς οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες στη Δύση επιδεινώνονται. Από τη μία πλευρά, οι νομισματικές και μεταναστευτικές πολιτικές που εφαρμόζονται μακροπρόθεσμα και χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση επηρεάζουν τον ίδιο τον ιστό των δυτικών κοινωνιών. Από την άλλη πλευρά, η ίδια η δημοκρατική διαδικασία έχει συμβάλει στην ανάπτυξη του κρατικού παρεμβατισμού για πάνω από έναν αιώνα, με καταστροφικά αποτελέσματα.
Για τους λόγους αυτούς, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία σίγουρα δεν μπορεί να συνδεθεί με την ελευθερία, παρά τη συμβατική πεποίθηση. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι η ουσία της ελευθερίας, δηλαδή η προστασία των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, θα έμπαινε σε δεύτερη μοίρα. Η δημοκρατία δεν αποτελεί προπύργιο κατά της παραβίασης της ατομικής ιδιοκτησίας, το αντίθετο μάλιστα. Όπως έγραψε ο Ludwig von Mises στο Nation, State and Economy (1919), «η δημοκρατία είναι το καλύτερο μέσο για την υλοποίηση του σοσιαλισμού».
Η πραγματικότητα είναι ότι το πολιτικό σύστημα που είναι γνωστό ως αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν είναι «δημοκρατικό» με την ετυμολογική έννοια της «διακυβέρνησης του λαού». Η γνήσια λαϊκή κυριαρχία δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί από ένα πολιτικό σύστημα. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο ο λαός μπορεί να κυβερνήσει είναι όταν είναι ατομικά ελεύθερος, πολιτικά και οικονομικά. Αυτός θα έπρεπε να είναι ο πραγματικός ορισμός της «δημοκρατίας».
Η πραγματική δημοκρατία είναι το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση
Πολιτικά, η κυριαρχία του λαού μπορεί να σημαίνει μόνο το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Ο Mises την όρισε με αυτόν τον τρόπο: «Η αυτοδιάθεση του λαού είναι η μόνη δυνατότητα που μπορεί να έχει ο λαός: Η δημοκρατία είναι αυτοδιάθεση, αυτοδιοίκηση, αυτοκτησία». Διευκρίνισε όμως ότι το επίκεντρο είναι το άτομο: «δεν πρόκειται για το δικαίωμα αυτοδιάθεσης μιας οριοθετημένης εθνικής μονάδας, αλλά για το δικαίωμα των κατοίκων κάθε περιοχής να αποφασίζουν για το κράτος στο οποίο επιθυμούν να ανήκουν».
Με άλλα λόγια, τα άτομα θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να αποσχιστούν από ένα κράτος, πολιτικά και νομικά, αν το επιθυμούν. Έτσι, η πραγματική «δημοκρατία» σημαίνει επίσης το δικαίωμα στην απόσχιση- η πολιτική ελευθερία αυξάνεται για κάθε μειονότητα, περιοχή ή πόλη που επιτρέπεται να αποφασίσει να μην κυβερνάται από ένα συγκεκριμένο έθνος-κράτος.
Η απόσχιση θα μπορούσε φυσικά να οδηγήσει στην ανεξαρτησία της αποσχισθείσας μονάδας. Μια τέτοια πλήρης αυτοδιάθεση, ιδίως σε περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο, θα ήταν μια σημαντική κίνηση προς την ελευθερία για τους ενδιαφερόμενους, διότι τα μικρότερα κράτη είναι γενικά πιο ελεύθερα και πιο πλούσια από τα μεγαλύτερα, όπως δείχνει η περίπτωση του Λιχτενστάιν.
Η μετάβαση σε μια τέτοια αυτοδιάθεση από τις -σε μεγάλο βαθμό- κεντρικά ελεγχόμενες κοινωνίες δεν είναι, φυσικά, απλή. Ένα πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η αύξηση της υποστήριξης της αρχής της επικουρικότητας και της φορολογικής αποκέντρωσης.
Η πραγματική απόσχιση θα οδηγούσε πιθανότατα σε ακανθώδη ζητήματα διευθέτησης ιδιωτικών ιδιοκτησιακών διεκδικήσεων και πιθανής εθελοντικής μετεγκατάστασης ατόμων που απορρίπτουν την απόσχιση. Ένα μεγάλο εμπόδιο είναι το πολιτικό, καθώς, παρόλο που αποσχίσεις συμβαίνουν, τέτοιες πρωτοβουλίες συνήθως αποκρούονται σκληρά από το κράτος που τις ελέγχει, ακόμη και σε αντιπροσωπευτικές «δημοκρατίες». Και όταν πετυχαίνουν, αυτό γίνεται συχνά με την ιδιοτελή υποστήριξη εξωτερικών πολιτικών δυνάμεων.
Η πραγματική δημοκρατία είναι η ελεύθερη αγορά
Από οικονομικής άποψης, η κυριαρχία του λαού μπορεί να υπάρξει μόνο στην ελεύθερη αγορά, όπου οι ανταλλαγές πραγματοποιούνται χωρίς καμία κρατική παρέμβαση. Αυτό είναι αυτό που ο Mises ονόμασε στο Human Action (1949), η «δημοκρατία της αγοράς».
Η παρέμβαση του κράτους στην αγορά είναι αυτή που δίνει πολιτική εξουσία στην κυρίαρχη μειοψηφία και περιορίζει με αναρίθμητους τρόπους την ανάπτυξη και την πρόοδο της κοινωνίας, όχι μόνο σε ατομικό επίπεδο. Η πλειοψηφία μπορεί επομένως να έχει μεγαλύτερη επιρροή στην κατεύθυνση της κοινωνίας μόνο μέσω του περιορισμού αυτής της πολιτικής εξουσίας. Μια αύξηση της ελευθερίας (δηλαδή περισσότερες εθελούσιες και μη εξαναγκασμένες συναλλαγές) απαιτεί επομένως τη μείωση της κρατικής εξουσίας επί της κοινωνίας.
Η ελεύθερη αγορά είναι η μόνη κοινωνική τάξη που βασίζεται στη λαϊκή κυριαρχία, η οποία νοείται ως δικαίωμα επιλογής. Μόνο η οικονομία της ελεύθερης αγοράς επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι επιλογές εκατομμυρίων ατόμων -όχι μία φορά κάθε λίγα χρόνια στις κάλπες- αλλά κάθε μέρα, αμέτρητες φορές την ημέρα για κάθε άτομο. Όπως έγραψε ο Mises, «ο καπιταλισμός είναι η ολοκλήρωση της αυτοδιάθεσης των καταναλωτών». Η πραγματική δημοκρατία μπορεί επομένως να υπάρξει μόνο στην ελεύθερη αγορά.
Συμπέρασμα
Αυτές οι δύο περιγραφές της πραγματικής δημοκρατίας, δηλαδή, ως δικαίωμα στην απόσχιση και ως ελεύθερη αγορά, αντιπροσωπεύουν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: την αυτοδιάθεση του ατόμου σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Η πραγματική δημοκρατία μπορεί, επομένως, να είναι μόνο η ελευθερία, με την έννοια της απουσίας κρατικής παρέμβασης στην κοινωνία.
Είναι σαφές ότι η υλοποίηση μιας τέτοιας πραγματικής δημοκρατίας οπουδήποτε σήμερα θα ήταν τουλάχιστον δύσκολη. Πράγματι, μπορεί να μην πραγματοποιηθεί με τις καθαρές μορφές που περιγράφονται παραπάνω. Ωστόσο, ακόμη και από πραγματιστική άποψη, η ευρύτερη αναγνώριση των αρχών και των πλεονεκτημάτων της αυτοδιάθεσης από τους λαούς έχει καταστεί απολύτως αναγκαία.
Το κρατικιστικό αδιέξοδο και η κοινωνική κακοδαιμονία στην οποία βρίσκονται σήμερα οι δυτικές κοινωνίες καθιστούν επείγουσα την κατανόηση αυτής της άλλης έννοιας της δημοκρατίας. Η κοινή γνώμη δεν μπορεί σήμερα να ευνοήσει την ελευθερία, εξαιτίας του περιορισμού της κυκλοφορίας των ιδεών της ελευθερίας στην κοινωνία σε συνδυασμό με την επικρατούσα κρατικιστική προπαγάνδα.
Καθώς οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες επιδεινώνονται, θα γίνει πιο πιθανό ότι μια μεγάλη κρίση ή πολιτική βία (ή και τα δύο) θα καταστήσει δημοφιλή την ιδέα ότι η πραγματική δημοκρατία μπορεί να είναι μόνο η ελευθερία. Οι σημερινοί καιροί της αβεβαιότητας αντιπροσωπεύουν τον κίνδυνο ενός ακόμη αυστηρότερου άνωθεν κρατικού ελέγχου, αλλά και μια ευκαιρία για την ελευθερία που πρέπει να αξιοποιηθεί.
