Η Ιρλανδία, το αυθεντικό πνεύμα της Ευρώπης και η αντιευρωπαϊκή Ε.Ε.
O Αμερικανός μελετητής Thomas Cahill θεωρεί το έθνος της Ιρλανδίας ως τον πραγματικό σωτήρα του Δυτικού Πολιτισμού.
Ετικέτες: Ιστορία
Άρθρο του Sergio Fernández Redondo, δημοσιευμένο στις 31/8/2024.
Οι πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έφεραν στο προσκήνιο το ζήτημα του ρόλου της Ιρλανδίας στην Ευρώπη. Εμπρηστικά συνθήματα κοσμούσαν τα φυλλάδια των υποψηφίων για την ευρωβουλή, που δεσμεύονταν να φέρουν την Ιρλανδία στην ευρωπαϊκή τροχιά που της αρμόζει, ή να προστατεύσουν τη χώρα από τα νύχια των γραφειοκρατών που εδρεύουν στην ηπειρωτική Ευρώπη. Όποια και αν είναι η στάση, φαίνεται ότι η διχοτόμηση Ιρλανδίας-Ευρώπης είναι ιδιαίτερα εδραιωμένη, αναμφίβολα ενισχυμένη από τη νησιωτική μας υπόσταση. Ας προσπαθήσουμε, ωστόσο, να ρίξουμε λίγο φως σε αυτά τα ταυτoτικά ερωτήματα.
Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι: «Τι είναι η Ευρώπη;» Το πρώτο εμπόδιο το συναντάμε γεωγραφικά, αφού η γεωλογική ήπειρος είναι η Ευρασία. Κατά παράδοση και ενστικτωδώς, τείνει κανείς να θέσει το όριο της Ευρώπης στα Ουράλια και τον Καύκασο, χωρίζοντας την αχανή χώρα της Ρωσίας σε δύο ηπείρους (παρά τους Ρώσους που κατοικούν μέχρι την ανατολή ως την περιοχή της Τσουκότκα, απέναντι από την Αλάσκα), αφήνοντας τις ακτές να ορίζουν τα φυσικά της σύνορα στο Βορρά, στη Δύση και στο Νότο. Οι γλωσσολόγοι, συμπεριλαμβανομένου του υποφαινόμενου, θα έμπαιναν στον πειρασμό να βασίσουν την απάντηση στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, κάτι που θα μας άφηνε αντιμέτωπους με το αίνιγμα των ινδο-ιρανικών γλωσσών στην Ασία και των μη ινδοευρωπαϊκών γλωσσών στο έδαφος της ηπείρου μας, όπως τα βασκικά, τα φινλανδικά, τα ουγγρικά.
Κάποτε άκουσα μια δημιουργική προσέγγιση, που χρησιμοποιούσε το ακρωνύμιο Eu.Ro.Pa. ως Ευαγγέλιο, Ρώμη και Παρθενώνας· δηλαδή τη σύνθεση του χριστιανισμού, του ρωμαϊκού δικαίου και της ελληνικής φιλοσοφίας. Αυτή η πολιτισμική ερμηνεία ταυτίζει χαλαρά την Ευρώπη με την έννοια του Χριστιανικού κόσμου, που έφτασε στο αποκορύφωμά της τον Μεσαίωνα. Πιστεύω ότι αυτή η ερμηνεία είναι αρκετά ακριβής, εάν αφήσουμε κάποιο περιθώριο για τους διάφορους αυτόχθονες υποκείμενους πολιτισμούς που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της προαναφερθείσας σύνθεσης. Αυτό θα έδινε στον Καθολικισμό μια ιδιαίτερη χροιά, διαφορετική από τον Κοπτικό Χριστιανισμό, για παράδειγμα, ή θα εξευγένιζε την εξέλιξη του κοινοδικαίου (Common Law) και τη μεσαιωνική μας εποχή (λαμβάνοντας υπόψη την απειλή των κυμαινόμενων μουσουλμανικών επιδρομών και στα δύο άκρα της ηπείρου). Σαφώς τείνουμε προς την έννοια του δυτικού πολιτισμού εδώ, ο οποίος ξεπέρασε τα γεωγραφικά εμπόδια κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε αιώνων, αλλά του οποίου το λίκνο βρίσκεται αναμφισβήτητα στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Φαίνεται ότι ένα στοιχείο υποκειμενικότητας και κάποιος συμβιβασμός θα είναι αναπόφευκτα σε οποιονδήποτε ορισμό μπορέσουμε να καταλήξουμε. Ωστόσο, για χάρη αυτής της συζήτησης, ας συμφωνήσουμε να βρούμε ένα κοινό έδαφος μεταξύ των προηγούμενων προσεγγίσεων και να ορίσουμε την «Ευρώπη» ως τη γη που αποτελείται από τη δυτική χερσόνησο της ευρασιατικής ηπείρου, που περιορίζεται από τα Ουράλια και τον Καύκασο και περιλαμβάνει γειτονικά νησιά, κατοικείται από λαούς κυρίως λατινικών, ελληνικών, γερμανικών, κελτικών και σλαβικών γλωσσών, με κοινό πολιτισμό που προέρχεται από τη χριστιανική θρησκεία και την κλασική ελληνορωμαϊκή παράδοση με ποικίλους βαθμούς τοπικών ιδιαιτεροτήτων (παρά τις παραδοξότητες, όπως οι Βάσκοι, οι μουσουλμάνοι Βόσνιοι, ή η Κύπρος).
Υπό το φως αυτού του ορισμού, η εγγενής ευρωπαϊκή ταυτότητα ενός νησιού έξω από την ηπειρωτική χώρα, με χριστιανική θρησκεία και κελτικό πολιτισμό, φαίνεται αδιαμφισβήτητη. Η ιστορία όχι μόνο το επιβεβαιώνει, αλλά θα μας επέτρεπε να το πάμε ένα βήμα παραπέρα. Τα πρώτα στοιχεία για την Ιρλανδία ως μέρος μιας ευρύτερης πολιτιστικής συνέχειας έρχονται ως εμάς με τα νεολιθικά χένγκους, τους τύμβους και τα ντόλμεν, που ευθυγραμμίζουν αυτό το νησί με τη μεγαλιθική κουλτούρα των ακτογραμμών του Ατλαντικού, που περιλαμβάνει τη δυτική ακτή της Ευρώπης, από την Ιβηρική έως τη Σκανδιναβική χερσόνησο συν τα βρετανικά νησιά. Ο μετέπειτα εκ-κελτισμός του νησιού το έφερε ξανά στην τροχιά του κύριου πολιτισμού της Εποχής του Σιδήρου της ηπείρου, εκτεινόμενου από την Πορτογαλία ως την Τουρκία. Η μεταγενέστερη άφιξη του Χριστιανισμού, χωρίς τον άμεσο εκρωμαϊσμό, ευνόησε τη φυσική ανάπτυξη της νήσου σε έναν πολύ ιδιότυπο πολιτισμό, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της χώρας. Και είναι αυτός ο Κελτικός Χριστιανισμός, έντονα πνευματικός και πολυμαθής, που αρθρώνεται μέσω του μοναχισμού, ο οποίος έχει ως αποτέλεσμα το αποκορύφωμα της θέσης της Ιρλανδίας στην Ευρώπη.
Στους ταραχώδεις μεταβατικούς καιρούς που ακολούθησαν την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το Νησί των Αγίων και των Μελετητών κράτησε ζωντανή τη φλόγα του κλασικού πολιτισμού. Οι βίοι των Ιρλανδών αγίων και τα ταξίδια τους για την διάδοση του Ευαγγελίου στην Ευρώπη· τα εξαιρετικά φιλοτεχνημένα, φωτισμένα χειρόγραφά τους που μεταλαμπαδεύουν την σοφία από το παρελθόν· τα μοναστήρια που ιδρύθηκαν, τόσο στο νησί όσο και στην ευρωπαϊκή ήπειρο, που θα γίνονταν τα κύρια κέντρα μάθησης και θα φιλοξενούσαν σπουδαστές από όλο τον Χριστιανικό κόσμο. Όλα αυτά μαρτυρούν τον ανεκτίμητο ρόλο που έπαιξε αυτό το νησί στην ευρωπαϊκή ιστορία. Όχι χωρίς αμφισβητήσεις, ο Αμερικανός μελετητής Thomas Cahill θεωρεί την Ιρλανδία την πραγματική σωτήρα του Δυτικού Πολιτισμού στο βιβλίο του How the Irish Saved Civilization: The Untold Story of Ireland's Heroic Role from the Fall of Rome to the Rise of Medieval Europe. Η θέση του, αν και κάπως υπερβολική, βασίζεται σε στέρεα ιστορικά επιχειρήματα. Μπορούμε επομένως να συμπεράνουμε ότι, όχι μόνο η Ιρλανδία είναι εγγενές τμήμα της Ευρώπης, αλλά ότι η Ιρλανδία είναι η Ευρώπη και η Ευρώπη είναι η Ιρλανδία, που συνυπάρχουν σε μια αλληλοεξαρτώμενη, κι όχι συμβιωτική, σχέση.
Σημαίνει άραγε αυτό ότι η θέση που δικαιούται η Ιρλανδία είναι εντός της ΕΕ και ότι οι Ιρλανδοί «ευρωσκεπτικιστές» έχουν ξεκινήσει μια άθλια προσπάθεια ενάντια στο φυσικό πεπρωμένο της χώρας;
Μια γρήγορη ματιά στην ιστορία μας θα αποκαλύψει γρήγορα ότι η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ πολιτικά ενωμένη και ότι οποιαδήποτε απόπειρα να γίνει αυτό αντιμετώπιζε πάντα μια φυσική αντίσταση. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία —ένα περισσότερο μεσογειακό παρά πανευρωπαϊκό εγχείρημα)— ο Καρλομάγνος, ο Ναπολέων, ο Χίτλερ· όλοι απέτυχαν, ή πέτυχαν μόνο προσωρινά και οριακά. Και τέτοιου είδους εγχειρήματα είναι καταδικασμένα να αποτύχουν, επειδή αντιβαίνουν στην ίδια την ουσία της Ευρώπης – ένα σύνολο πολιτικών διαιρέσεων, που ευνοούνται από τη μοναδική μας γεωγραφία, αλλά διαθέτουν μια πολιτισμική ενότητα, που εκφράζεται σε μια κοινή κληρονομιά, πολιτισμό και θρησκεία.
Σε αντίθεση με την Ασία, της οποίας τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά ευνοούν την ανάπτυξη συγκολλητικών πολιτικών ενώσεων, όπως στην Κίνα ή την Ινδία, η Ευρώπη ευδοκιμεί στον εδαφικό κατακερματισμό. Διάσημοι ιστορικοί και πολιτικοί επιστήμονες, όπως ο Eric Jones, ο Gary W. Cox και ο Joel Mokyr, θεωρούν αυτόν τον κατακερματισμό όχι μόνο ένα εγγενές ή αναπόφευκτο χαρακτηριστικό της ηπείρου μας, αλλά έναν από τους λόγους για την απαράμιλλη ανάπτυξή της, σε σύγκριση με άλλα μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα, η λεγόμενη «Μεγάλη Απόκλιση», που μελετήθηκε επαρκώς στο βιβλίο του Jones, The European Miracle: Environments, Economies and Geopolitics in the History of Europe and Asia. Ο μεγάλος αριθμός μικρών πολιτικών οντοτήτων στην Ευρώπη ενθάρρυνε τον ανταγωνισμό και μια ακμάζουσα αγορά ιδεών και τεχνολογιών, ενώ η κοινή μας κουλτούρα ευνοούσε επίσης τη συνεργασία και το εμπόριο, υποβοηθούμενη από τη χρήση μιας lingua franca — πρώτα τα λατινικά, μετά τα γαλλικά και τώρα, τα Béarla (αγγλικά)—που υποστήριξε επίσης την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής πνευματικής τάξης.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) δημιουργήθηκε, θεωρητικά, με τον αξιέπαινο στόχο να διευκολύνει το ελεύθερο εμπόριο. Αλλά η καλύτερη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου είναι αυτή που δεν υπάρχει. Σίγουρα, οι οικονομικοί παράγοντες δεν χρειάζονται καμία συμφωνία για να εμπορεύονται ελεύθερα. Απλά πρέπει να αφεθούν στην ησυχία τους. Η μεταμόρφωση της αρχικής οικονομικής κοινότητας σε αυτό το τρέχον, διαρκώς αναπτυσσόμενο, πολιτικό μεγαθήριο έχει θεωρηθεί αναπόφευκτη από πολλούς πολιτικούς αναλυτές. Από ορισμένους ήπιους νομισματικούς και εμπορικούς κανονισμούς, φτάσαμε σταδιακά σε ένα καθεστώς όπου οι Βρυξέλλες αναλαμβάνουν κρίσιμες αποφάσεις σε θέματα οικονομίας, οικολογίας, μετανάστευσης, εμπορίου, άμυνας και βιομηχανίας, συχνά με γενικές καταστροφικές συνέπειες. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο διαρκώς αυξανόμενος πολιτικός ρόλος της ΕΕ όχι μόνο απειλεί την ελευθερία και την οικονομική μας ανάπτυξη (την οποία αρχικά υποσχέθηκε να προστατεύσει), αλλά οι πολιτικές της ενθαρρύνουν επίσης μια διαδικασία υπονόμευσης της πολύ κοινής ευρωπαϊκής χριστιανικής κουλτούρας που μας έκανε να προοδεύσουμε.
Η πολιτική ένωση και η διάβρωση της κοινής μας κουλτούρας είναι μια πλήρης ανατροπή του αληθινού πνεύματος της Ευρώπης - του πολιτικού κατακερματισμού και της πολιτιστικής ενότητας. Όποια και αν είναι η στάση μας για τις ευρωπαϊκές εκλογές, καλό θα ήταν να θυμόμαστε ότι η Ιρλανδία είναι τόσο ευρωπαϊκή, όσο η Ε.Ε. είναι αντιευρωπαϊκή.
Δείτε επίσης:
