Το αληθινό πρόσωπο του σκανδιναβικού «σοσιαλισμού»
Το σκανδιναβικό μοντέλο παρουσιάζεται εσφαλμένα σαν μια ανθρώπινη και αποτελεσματική μορφή σοσιαλισμού. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια σαφώς καταναγκαστική και ολιγαρχική μορφή κρατισμού.
Ετικέτες: Μεγάλο κράτος, Γραφειοκρατία, Πατερναλισμός, Σοσιαλδημοκρατία, Σοσιαλισμός
Άρθρο του Ρόμαν Κιρέεφ, δημοσιευμένο στις 22/9/2025. Μπορείτε να ακούσετε το κείμενο μέσω της εφαρμογής του Substack για κινητά.
Το σκανδιναβικό μοντέλο συχνά παρουσιάζεται εσφαλμένα ως μια ανθρώπινη και αποτελεσματική μορφή σοσιαλισμού. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια σαφώς καταναγκαστική και ολιγαρχική μορφή κρατισμού.
Μολονότι το σύστημα διατηρεί την τυπική νομιμότητα πολιτισμένων εννοιών όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δικαιοσύνη και η ιδιωτική ιδιοκτησία, στην πράξη λειτουργεί σε μαρξιστική-φασιστική βάση: παραβιάζει συστηματικά το άτομο μέσω της φορολογίας, της ρύθμισης και της γραφειοκρατικής παγίδευσης - αφήνοντας μόνο μια μικρή, πολιτικά διασυνδεδεμένη τάξη που επιτρέπεται να συμμετέχει σε μια στενή, κρατικά επικυρωμένη μορφή εμπορίου.
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, τα σκανδιναβικά κράτη είχαν συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούσαν από μόνα τους να λειτουργήσουν τους μηχανισμούς της παραγωγής και του εμπορίου - τουλάχιστον όχι με το φιλόδοξο νέο κρατικό-σοσιαλιστικό στυλ των ομολόγων τους στην ηπειρωτική Ευρώπη. Πιο πιθανό ήταν ότι αντιμετώπιζαν έναν βαθύτερο διαρθρωτικό περιορισμό: δεν διέθεταν μια εγχώρια μεσαία τάξη για να αναλάβει, παρόλα αυτά βρίσκονταν πάνω σε τεράστιους, υπο-εκμεταλλευόμενους φυσικούς πόρους.
Το αποτέλεσμα ήταν ρεαλιστικό: Η ανάθεση της παραγωγής σε πολιτικά ευνοημένους παράγοντες, τόσο ξένους όσο και εγχώριους, οι οποίοι θα εξόρυσσαν και θα εμπορευματοποιούσαν τους πόρους με αντάλλαγμα τον φόρο υποτέλειας, την πίστη και την συμμόρφωση. Στην ουσία, το κράτος ανέθεσε την παραγωγή εσόδων σε μια πολιτικά διασυνδεδεμένη τάξη βιομηχάνων και εκμεταλλευτών πόρων, μέσω των διοικητικών προνομίων και του νομικού μονοπωλίου.
Αυτή η δομή δεν χτίστηκε από τον δυτικό μύθο του σοσιαλιστικού συμβιβασμού — την ειρηνική βία. Χτίστηκε από μια συγχώνευση της μαρξιστικής αναδιανομής και της φασιστικής ευνοιοκρατίας — ένα σύστημα όπου το κράτος δεν καταργεί επίσημα την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, αλλά το κάνει στην πράξη αδειοδοτώντας την επιλεκτικά, ανταμείβοντας την υπακοή και καταστέλλοντας την ανεξαρτησία.
Η μόνη πρόκληση που παρέμενε ήταν το πώς να παρουσιαστεί αυτό το σύστημα ως εύτακτο, σταθερό και κοινωνικά δικαιολογημένο. Και υπήρχε πίεση για μια γρήγορη κατασκευή του μύθου: τα κύματα της μετανάστευσης προς το εξωτερικό αποστράγγιζαν την ύπαιθρο από εργατικό δυναμικό και ταλέντα, καθώς τα άτομα εγκατέλειπαν τη φτώχεια και τις άκαμπτες ταξικές δομές αναζητώντας ευκαιρίες έξω. Για να σταματήσουν την αιμορραγία, τα σκανδιναβικά κράτη προσέφεραν όχι μόνο οικονομικά κίνητρα, αλλά και ένα ιδεολογικό αφήγημα - μια υπόσχεση σταθερότητας, ασφάλειας και ισότητας, που θα μπορούσε να κρατήσει τα άτομα προσδεδεμένα σε ένα σύστημα βασισμένο στον καταναγκασμό και την σιωπηρή υπακοή. Έτσι γεννήθηκε ο μύθος του σκανδιναβικού σοσιαλισμού.
Ο μέσος πολίτης στη Σκανδιναβία δεν κατέχει κεφάλαιο, δεν παράγει τίποτα ανεξάρτητα και λειτουργεί ως τεχνικός συντήρησης σε αυτόν τον απέραντο και ετοιμοθάνατο γραφειοκρατικό μηχανισμό. Η ανταμοιβή του δεν είναι το κέρδος, η ιδιοκτησία και η αυτονομία, αλλά η υπόσχεση μιας κρατικής σύνταξης, και των δικαιωμάτων κοινωνικής πρόνοιας και κρατικής ασφάλισης. Σε αντάλλαγμα, αποδέχεται τον ρόλο του στον μηχανισμό - χωρίς κανένα μέσο ή κίνητρο για να τον αποφύγει.
Ας είμαστε σαφείς: Η Σκανδιναβία δεν είναι μια κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων που συνεργάζονται ελεύθερα. Είναι μια οικονομία κεντρικού σχεδιασμού, που παριστάνει την μεικτή, υβριδική οικονομία —χρηματοδοτημένη από τη φορολογία του 19ου (καπιταλιστικού) αιώνα, σχεδιασμένη να κατευνάζει έναν υπάκουο πληθυσμό και δομημένη για να διατηρεί την εδραιωμένη ολιγαρχική εξουσία.
Τα καλά νέα είναι ότι σήμερα, το σύστημα αποτυγχάνει. Τα οικονομικά λάφυρα στα οποία θεμελιώθηκε μειώνονται. Η ανταγωνιστικότητα διαβρώνεται. Ο πληθυσμός γερνάει. Η μηχανή στενάζει κάτω από το βάρος της.
Τα κακά νέα είναι ότι, μπροστά στην κατάρρευση των εσόδων και τις μη βιώσιμες υποχρεώσεις, τα σκανδιναβικά κράτη σύντομα θα στραφούν στην τελευταία τους λύση: την κρατικοποίηση του πλούτου, την δήμευση του ιδιωτικού κεφαλαίου και την πλήρη υλοποίηση της μαρξιστικής παρόρμησης που ανέκαθεν ενστερνίζονταν.
Μα γιατί να μην κατατάσσονται οι Σκανδιναβοί ως ευτυχισμένοι στις διεθνείς έρευνες;
