Ο αθόρυβος φιλελευθερισμός του Mick Jagger
Υπήρχε σοβαρός λόγος που ο Mick Jagger δήλωσε κάποτε ότι είναι «μαθητής του Φρίντριχ φον Χάγιεκ».
Ετικέτες: Φιλελευθερισμός, Πολιτισμός
Άρθρο του Jon Miltimore, δημοσιευμένο στις 6/4/2022 από το FEE.
Kατά καιρούς, μου κάνουν μια απλή ερώτηση: Ποιος είναι ο αγαπημένος σας οικονομολόγος;
Για οποιονδήποτε εργάζεται σε έναν οργανισμό αφιερωμένο στη διδασκαλία των οικονομικών, η ερώτηση είναι αρκετά εύλογη, είναι όμως εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί οικονομολόγοι που έχουν διαμορφώσει τις σκέψεις και την προοπτική μου.
Τελικά, ο Thomas Sowell και ο Henry Hazlitt βρίσκονται στην κορυφή της λίστας μου επειδή -σε αντίθεση με τους περισσότερους οικονομολόγους- και οι δύο αυτοί άνδρες επέδειξαν τεράστιο ταλέντο ως συγγραφείς και αφηγητές, πέρα από την οικονομική τους οξυδέρκεια. (Επίσης, ο καθένας τους έγραψε ένα βιβλίο οικονομικών —το Οικονομικά σε ένα μάθημα (νόμιμο και δωρεάν pdf στα αγγλικά εδώ) ο Hazlitt, το Βασικά Οικονομικά ο Sowell — που είναι απαραίτητο να τα διαβάσει όποιος ασχολείται σοβαρά με τα οικονομικά.)
Δυστυχώς, αυτή η ερώτηση —Ποιος είναι ο αγαπημένος σας οικονομολόγος;— είναι από αυτές που σπάνια ακούμε να τίθενται σήμερα, γι' αυτό και τράβηξε την προσοχή μου όταν την ανέφερε την Κυριακή ο οικονομολόγος Ντέιβιντ Χέντερσον .
Για χρόνια, ο Χέντερσον, καθηγητής οικονομικών στη Ναυτική Μεταπτυχιακή Σχολή στο Μοντερέι της Καλιφόρνια, έλεγε στους ανθρώπους ότι ο Μικ Τζάγκερ -ναι, μιλάμε για τον τραγουδιστή των Rolling Stones- ήταν μεροληπτικός υπέρ του Φρίντριχ Χάγιεκ. Αποδεικνύεται ότι ο Τζάγκερ σπούδασε οικονομικά στο London School of Economics, πριν εγκαταλείψει τις σπουδές του για να ακολουθήσει τη μουσική του καριέρα. (η έννοια του κόστους ευκαιρίας μας επισκέπτεται ξανά.) Και προφανώς πριν κάνει τις επιτυχίες όπως τα τραγούδια «Sympathy for the Devil», «Paint it Black» και «Gimme Shelter», ο Jagger κατέληξε στο να εκτιμήσει τις ιδέες του Αυστριακού οικονομολόγου που θα κέρδιζε αργότερα το βραβείο Νόμπελ.
Το πρόβλημα ήταν ότι για χρόνια ο Χέντερσον δεν μπορούσε να θυμηθεί από πού είχε μάθει ότι ο Τζάγκερ ήταν θαυμαστής του Χάγιεκ, ωστόσο αυτό άλλαξε όταν ένας αναγνώστης του έδειξε ένα κλιπ του Saturday Night Live από τον Φεβρουάριο του 1993.
Το σκετς, κάπως διασκεδαστικά, ξεκινά με τον Γουέιν και τον Γκαρθ να συζητούν τα αγαπημένα τραγούδια του Τζάγκερ των Ρόλινγκ Στόουνς, πριν η συζήτηση αλλάξει ρότα προς την οικονομία.
ΓΚΑΡΘ: «Εντάξει, έχω μια ερώτηση. Πήγες στο London School of Economics, σωστά;»
ΤΖΑΓΚΕΡ: «Ναι».
ΓΚΑΡΘ: «Πιστεύεις ότι είναι καλή ιδέα να τονωθεί η δημοσιονομική ανάπτυξη μέσω μιας απότομης αύξησης των κρατικών δαπανών για υποδομές;»
ΤΖΑΓΚΕΡ: «Στην πραγματικότητα, ως μαθητής του Φρίντριχ φον Χάγιεκ, ήμουν πάντα δύσπιστος σχετικά με τη μεγαλύτερη συμμετοχή του κράτους στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας. Προτιμούσα μια προσέγγιση προσανατολισμένη στην ελεύθερη αγορά, έναντι των κρατικών δαπανών και της αύξησης των ελλειμμάτων».
Η συζήτηση δεν τελειώνει εδώ. Ο Γκαρθ λέει «Δεν φανταζόμουν ότι είστε κεϋνσιανός οικονομολόγος»—ένα περίεργο σχόλιο, αφού ο Τζάγκερ σαφώς δεν είναι κεϋνσιανός (αλλά ίσως αυτό είναι μέρος του αστείου;). Λίγες στιγμές αργότερα ο Τζάγκερ αρχίζει να αναλύει την οικονομική του φιλοσοφία, η οποία σύντομα αποκοιμίζει τον Γκαρθ.
Πέρα από τη νομισματική πολιτική, υπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι για τους οποίους μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο Τζάγκερ δεν αστειευόταν όταν είπε ότι ο Χάγιεκ -ένας κλασικός φιλελεύθερος που αντιτάχθηκε στον κεντρικό σχεδιασμό- ήταν ο αγαπημένος του οικονομολόγος.
Πρώτον, ο Τζάγκερ είναι ξεκάθαρος ατομικιστής με, το λιγότερο, μια φιλελεύθερη φλέβα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Τζάγκερ έδωσε στους δημοσιογράφους μια εντυπωσιακή απάντηση, όταν ρωτήθηκε αν είναι υπεύθυνος για τους νέους που αποφασίζουν να πάρουν ναρκωτικά.
«Οι άνθρωποι μιλούν για την ευθύνη εδώ και πολύ καιρό για τους τραγουδιστές της ποπ γενικά, και πώς κάθε δημόσιο πρόσωπο έχει πλέον ευθύνη», σχολίασε ο Τζάγκερ. «Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτή η ευθύνη είναι τόσο σοβαρή όσο φαίνεται, γιατί πιστεύω ότι οι άνθρωποι πρέπει πραγματικά να αποφασίζουν μόνοι τους».
Δεύτερον, έχουμε στοιχεία ότι ο Τζάγκερ μπορεί να είναι φιλελεύθερος. Ο William Rees-Mogg (1928–2012), ο διάσημος Βρετανός δημοσιογράφος, που ήταν συντάκτης των Times από το 1967 έως το 1981, φέρεται να ένιωσε φρίκη όταν ανακάλυψε ότι ο Τζάγκερ είχε φιλελεύθερες αρχές. Σε ένα άρθρο του 2012, οι Financial Times ανέφεραν ότι ο Rees-Mogg πήρε συνέντευξη από τον Τζάγκερ και «έκπληκτος ανακάλυψε έναν ‘‘δεξιό φιλελεύθερο’’ που επέμενε: ‘‘Πραγματικά, δεν θέλω να διαμορφώσω έναν νέο κώδικα ζωής, έναν νέο κώδικα ηθικής.’’»
Προφανώς, ο Rees-Mogg δεν είχε ακούσει ποτέ το τραγούδι των Rolling Stones "I'm Free", το οποίο ξεκινά με αυτούς τους στίχους.
I’m free to do what I want any old time
(Είμαι ελεύθερος να κάνω ό,τι θέλω κάθε στιγμή)
Αυτοί οι στίχοι αντιπροσωπεύουν την ουσία της ελευθερίας και βρίσκεται στον πυρήνα όχι μόνο του rock n' roll αλλά και όλης της τέχνης, η οποία είναι βασικά μια εξερεύνηση και έκφραση του ανθρώπινου ατόμου. Πιστεύω εδώ και πολύ καιρό ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τόσοι πολλοί καλλιτέχνες —από τον Μπομπ Ντίλαν μέχρι τον Μπομπ Μάρλεϊ και όχι μόνο— φαίνεται να ταυτίζονται με τον ατομικισμό και την ελευθερία έναντι του κολεκτιβισμού (σ.σ. σοσιαλισμού) και του ελέγχου.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όταν ο Μικ Τζάγκερ λέει ότι είναι «μαθητής του Φρίντριχ φον Χάγιεκ» θα πρέπει να το λαμβάνει κανείς σοβαρά υπ’ όψη του -ακόμα κι αν το λέει σ’ ένα σκετς της εκπομπής Wayne's World.
Δείτε επίσης:
Ο Jonathan Miltimore είναι ο πρώην Senior Creative Strategist του FEE.org στο Ίδρυμα Οικονομικής Εκπαίδευσης.