Η Ayn Rand κατανόησε κάτι για την αγάπη, που οι περισσότεροι δεν μπορούν να συλλάβουν
Μολονότι η Rand είναι ίσως πιο γνωστή για την πολιτική και ηθική της φιλοσοφία, ο Αντικειμενισμός συνιστά ένα πλήρες φιλοσοφικό σύστημα που περιλαμβάνει μια όμορφη θεωρία της αγάπης.
Ετικέτες: Πολιτισμός, Φιλελευθερισμός
Άρθρο του Jack Nicastro, δημοσιευμένο στις 19/2/2023.
Πρόσφατα ζήσαμε την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου: μια γιορτή αφιερωμένη στην ερωτική αγάπη.
Αν και πέρασα την βραδιά ολομόναχος, καλύπτοντας δημοσιογραφικά μια εκδήλωση στην πανεπιστημιούπολη για την Dartmouth Review, θα ήθελα να μοιραστώ μερικά από τα αγαπημένα μου αποσπάσματα της Ayn Rand σχετικά με το θέμα. Μολονότι η Rand είναι ίσως πιο γνωστή για την πολιτική και ηθική της φιλοσοφία, ο Αντικειμενισμός (Objectivism) συνιστά ένα πλήρες φιλοσοφικό σύστημα που περιλαμβάνει μια όμορφη θεωρία της αγάπης.
Πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται την αγάπη ως άνευ όρων και ανιδιοτελή. Αν και αυτό ακούγεται εκ πρώτης όψεως γλυκό και υγιές, η μυθοπλασία και η φιλοσοφία της Ραντ αποκαλύπτουν γιατί αυτή η αντίληψη περί της αγάπης απέχει πολύ από το ιδανικό. Στο πρωτοποριακό μυθιστόρημα της Ραντ το 1943, The Fountainhead, ο πρωταγωνίστής (Howard Roark) αρθρώνει μια από τις πιο εύστοχες, πιο εντυπωσιακές και αξιομνημόνευτες ατάκες σε όλη τη μυθοπλασία της:
«Για να πεις το "σ' αγαπώ" πρέπει πρώτα να ξέρεις πώς να πεις το "εγώ".»
Τι εννοεί ο Roark με αυτό; Η αγάπη δεν είναι κάτι που υπάρχει αφηρημένα, αλλά ως ένωση μεταξύ δύο ατόμων. Για να σημαίνει κάτι αυτή η αγάπη, και τα δύο άτομα που συμμετέχουν στην ερωτική σχέση, πρέπει να έχουν μια ισχυρή αίσθηση του εαυτού τους. Δηλαδή, κάθε άτομο πρέπει να κατέχει αξίες ανεξάρτητα και να επιδεικνύει τις απαραίτητες αρετές για να τις επιτύχει. Η αγάπη δεν είναι υποκατάστατο της αυτοεκτίμησης αλλά συνέπειά της.
Ο Hank Rearden, στο μνημιώδες έργο της Rand του 1957, Atlas Shrugged, εκθέτει τον ρόλο της ρομαντικής αγάπης σε σχέση με τις υψηλότερες αξίες κάποιου:
Το να χάνει κανείς τον εαυτό του, δηλ. τις αξίες, τις αρετές και την αυτοεκτίμησή του, μέσα στην έκσταση του ρομαντισμού σημαίνει να παραδίδει τη σχέση του στην ίδια μοίρα στην οποία έδωσε και την ατομικότητά του: στη λήθη. Αυτή είναι η φυσική και αδυσώπητη συνέπεια της αντιμετώπισης της αγάπης ως υποκατάστατου, αντί ως συμπλήρωμα, του εαυτού μας.
Τα ακόλουθα λόγια, που ειπώθηκαν από τον Χάουαρντ Ρόαρκ στο The Fountainhead, είναι πολύ αντιθετικά με την ευρέως αποδεκτή αντίληψη της αγάπης ως θυσίας:
«Σ’ αγαπώ, Ντομινίκ. Τόσο εγωιστικά όσο και το γεγονός ότι υπάρχω. Τόσο εγωιστικά όσο οι πνεύμονές μου αναπνέουν τον αέρα. Αναπνέω για τη δική μου ανάγκη, για να τροφοδοτήσω το σώμα μου, για την επιβίωσή μου. Σου έδωσα, όχι τη θυσία μου ή τον οίκτο μου, αλλά τον εγωισμό μου και την απροσχημάτιστη ανάγκη μου».
Για να αποδειχθεί η αλήθεια της αγάπης ως εγωιστικής, μπορεί κανείς να οδηγηθεί σε μια απλή απόδειξη δια της αντιπαραβολής. Με άλλα λόγια, είναι άραγε αλήθεια ότι το αντίθετο του εγωισμού συνεπάγεται το αντίθετο της αγάπης; Έτσι πιστεύω. Φανταστείτε, αν θέλετε, το ταίρι σας να σας ενημερώνει ότι σας αγαπάει ανιδιοτελώς, δηλαδή, δεν σας αγαπάει για την επιβίωσή του, όχι από το εγώ και τη απροσχημάτιστη δική του ανάγκη, αλλά επειδή ξέρει ότι την/τον χρειάζεστε για την επιβίωσή σας και για το εγώ και τη δική σας απροσχημάτιστη ανάγκη. Προβλέπω ότι θα νιώθατε σαστισμένος/η από μια τέτοια παραδοχή και θα θεωρούσατε - ορθά - τα συναισθήματά της/του απέναντί σας ως αλτρουιστικά και καλοπροαίρετα, αλλά όχι ως αγάπη. Επομένως, η αληθινή αγάπη είναι μια αντανάκλαση της αμοιβαίας εγωιστικής ικανοποίησης, που αμφότεροι οι σύντροφοι αντλούν ο ένας από την παρουσία του άλλου.
Η Ραντ εξέθεσε τη θεωρία της για την αγάπη ως εγωιστική σε μια συνέντευξη του 1964 σε ένα μάλλον απρόσμενο περιοδικό: στο Playboy.
«Το άτομο που αγαπάς το χρειάζεσαι για την δική σου ευτυχία», είπε η Ραντ, «και αυτό είναι το μεγαλύτερο κομπλιμέντο, ο μεγαλύτερος φόρος τιμής που μπορείς να αποτίσεις σε αυτό το άτομο».
Έτσι, τον επόμενο χρόνο, στις 14 Φεβρουαρίου, μια ημέρα αφιερωμένη στην αληθινή αγάπη, σας ενθαρρύνω να εκφράσετε στο έτερό σας ήμισυ ότι το αγαπάτε «τόσο εγωιστικά όσο οι πνεύμονες σας αναπνέουν τον αέρα».
[ Στα ελληνικά έχει εκδοθεί το βιβλίο της Ayn Rand «Η αρετή του εγωισμού».]
Δείτε επίσης:
Ο Jack είναι παραγωγός του Shinji's Hard Drive, ένα κανάλι στο YouTube του Ιδρύματος για την Οικονομική Εκπαίδευση, το οποίο αναλύει τα anime μέσα από ένα φιλελεύθερο πρίσμα.