Ας ξεφορτωθούμε επιτέλους την απατηλή έννοια του ΑΕΠ
Το ΑΕΠ είναι καλό για να μετράμε πράγματα όπως τα πλυντήρια ρούχων, όμως είναι εντελώς άχρηστο για την καταμέτρηση βασικών δεικτών της ποιότητας ζωής.
Ετικέτες: Αυστριακή Σχολή
Άρθρο του Joseph Solis-Mullen, δημοσιευμένο στις 18/04/2020.
Καθώς ο COVID-19 προκάλεσε μια επαναξιολόγηση των θεσμών και των τυπικών μεθόδων δράσης σε όλο τον κόσμο, υπάρχει μια ευκαιρία να αναπροσανατολίσουμε την οικονομική μας σκέψη, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται περισσότερο στην πραγματικότητα του σύγχρονου οικονομικού τοπίου. Ας ξεκινήσουμε βάζοντας στην άκρη την έννοια του ΑΕΠ.
Το ΑΕΠ (ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, μερικές φορές εκφραζόμενο ως ακαθάριστο εθνικό προϊόν, μια διάκριση που δεν έχει σημασία για τον σκοπό αυτού του άρθρου) είναι ένας αναχρονισμός - που είναι εξίσου «χρήσιμος» για να μας πει σημαντικά πράγματα σχετικά με την υγεία της σύγχρονης οικονομίας, όσο χρήσιμο είναι το να κοιτάζουμε απλώς τον αριθμό των θερμίδων που καταναλώνει ένα άτομο για να εκτιμήσουμε την υγεία του.
Το ΑΕΠ είναι απλώς η συνολική νομισματική αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παράγει μια κοινωνία σε μια δεδομένη χρονική περίοδο.
Η έννοια του ΑΕΠ, δημιούργημα των μέσων του εικοστού αιώνα, ιδανικά, είναι κατάλληλη για την ανάλυση της ικανότητας και της υγείας μιας βιομηχανοποιημένης, αδιαφοροποίητης οικονομίας, λίγων άυλων αγαθών και υπηρεσιών — προοριζόταν για την καταμέτρηση αυτοκινήτων, ψυγείων, τανκς και πυρομαχικών, όχι για μαθήματα γιόγκα, αποθήκευση στο cloud, συνέδρια στο Zoom, ή κλήση ταξί Uber. Είναι ενδεικτικό πως τα πιο θελκτικά χαρακτηριστικά του ΑΕΠ είναι το ότι είναι εύκολο να υπολογιστεί και να γίνει κατανοητό: αθροίστε τα πάντα—όσο περισσότερα, τόσο καλύτερα. Βλέπετε; Απλούστατο!
Υπάρχουν τρία θεμελιώδη προβλήματα με τη χρήση του ΑΕΠ ως μέτρου της συνολικής υγείας της οικονομίας. Το πρώτο -η αδυναμία του να κάνει ποιοτικές διακρίσεις- φάνηκε από την προηγούμενη σύγκριση που έκανα μεταξύ του ΑΕΠ και της πρόσληψης θερμίδων. Αυτές οι ποιοτικές διακρίσεις που δεν μπορεί να κάνει το ΑΕΠ εμπίπτουν σε δύο κατευθύνσεις: τις ποιοτικές διαφορές μεταξύ όμοιων πραγμάτων και τις ποιοτικές διαφορές μεταξύ ανόμοιων πραγμάτων.
Όλα αυτά, ίσως, να απεικονίζονται καλύτερα μέσω παραδείγματος:
Ένας φορητός υπολογιστής, που σήμερα κοστίζει 3.000 δολάρια.
Ένας φορητός υπολογιστής, που πριν από δεκαπέντε χρόνια κόστιζε (επίσης) 3.000 δολάρια.
Σύμφωνα με το ΑΕΠ, πρόκειται για ισοδύναμες συνεισφορές στην υγεία της οικονομίας — ωστόσο, κανένας σκεπτόμενος άνθρωπος δεν παραλείπει να εκτιμήσει την τεράστια διαφορά στις δυνατότητες των εν λόγω υπολογιστών. Αυτή η αξία περνά εντελώς απαρατήρητη χρησιμοποιώντας το μέτρο του ΑΕΠ.
Το ίδιο, επίσης, στην ακόλουθη περίπτωση, η οποία απεικονίζει τον δεύτερο από τους δύο τρόπους με τους οποίους το ΑΕΠ δεν λαμβάνει υπ’ όψη τις ποιοτικές διακρίσεις:
Τσιγάρα αξίας χιλίων δολαρίων.
Μηχανικοί αναπνευστήρες αξίας χιλίων δολαρίων.
Και πάλι, κανένας σκεπτόμενος άνθρωπος δεν αμφιβάλλει σχετικά με το εάν αυτά τα δύο πράγματα έχουν ποιοτικά διαφορετική συνεισφορά στην οικονομική -και στην προσωπική- υγεία στην χώρα. Όμως και πάλι, όσον αφορά το ΑΕΠ δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ τους.
Το δεύτερο πρόβλημα με τη χρήση του ΑΕΠ ως μέτρου της συνολικής υγείας της οικονομίας είναι ότι δεν περιλαμβάνει καμία μέτρηση για το πόσες απώλειες υπέστη η οικονομία κατά τη διάρκεια του έτους.
Υπήρξαν καταστροφικοί τυφώνες που έπληξαν τις ακτές; Το μόνο που φαίνεται στα στατιστικά στοιχεία του ΑΕΠ είναι η αύξηση των δαπανών στις κατασκευές.
Λανσαρίστηκαν φέτος τρία νέα smartphone και ένα πιο γρήγορο μικροτσίπ; Στην μέτρηση του ΑΕΠ δεν θα βρείτε την υποτίμηση των μοντέλων του προηγούμενου έτους .
Αυξήθηκε η παραγωγή ενέργειας; Το κόστος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης αποτελεί κάτι ακατανόητο για το ΑΕΠ.
Τέλος, το τρίτο βασικό πρόβλημα με τη χρήση του ΑΕΠ ως μέτρου της συνολικής υγείας της οικονομίας είναι ότι δεν υπολογίζεται η απλήρωτη εργασία — δηλαδή ο χρόνος που αφιερώνεται στην χειρωνακτική εργασία στο σπίτι και την αυλή, στη φροντίδα των παιδιών ή στο μαγείρεμα. Αν πληρώσετε κάποιον άλλο για να την κάνει, αυτή η εργασία θα συμπεριληφθεί στο ΑΕΠ. Αν την κάνετε μόνοι σας, δεν θα συμπεριληφθεί. Βγάζει κανένα νόημα αυτό;
Παρ’ όλο που το ΑΕΠ είναι εύκολο να καταγραφεί και να κατανοηθεί, αυτό που μας δείχνει έχει πολύ μικρή σχέση με την πραγματική υγεία μιας ποικιλόμορφης, σύγχρονης οικονομίας, που δίνει αξία σε πράγματα όπως η ανθρώπινη ευτυχία και η περιβαλλοντική υγεία. Μάλλον ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε κάτι καινούργιο—ίσως μια εφαρμογή από το Υπουργείο Εργασίας και Στατιστικής των ΗΠΑ που να ζητά από τα άτομα στο τέλος κάθε μέρας να εξετάσουν τι έκαναν κατά την διάρκεια της ημέρας: έπλυναν μεν τα ρούχα τους, αλλά πήγαν μερικά μερικά πράγματα στο στεγνοκαθαριστήριο. Αγόρασαν καφέ, αλλά από ένα κατάστημα που χρησιμοποιεί όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά και επαληθεύει ότι οι προμηθευτές του τηρούν όλοι τις ηθικές πρακτικές εργασίας — κ.λπ. Τα δεδομένα θα ήταν διαθέσιμα σε πραγματικό χρόνο καθημερινά - μια πολύ πιο λεπτομερής εικόνα της οικονομικής υγείας του έθνους. Και αυτή είναι μόνο μία από τις εκατοντάδες πιθανές προτάσεις.
(σ.σ. αυτή η παράγραφος πιθανότατα σαρκάζει την εμμονή του κράτους με το ΑΕΠ)
Αυτή είναι μια στιγμή που, νομίζω, πολλοί είναι ανοιχτοί να αμφισβητήσουν ή να επανεξετάσουν ορισμένες από τις βασικές, υποκείμενες αξίες και τις υιοθετημένες παραδοχές του κοινωνικοπολιτικού-οικονομικού εποικοδομήματος το οποίο μας πρόδωσε κατά τον χειρισμό της επιδημίας της COVID-19. Θέλω απλώς να κλείσω επισημαίνοντας ότι, σύμφωνα με τη κοντόφθαλμη μέτρηση του ΑΕΠ, το να πηγαίνει στη δουλειά του κάποιος με τα πόδια αντί να οδηγεί καθημερινά είναι κάτι «αρνητικό» για την οικονομία. Αυτό και μόνο, νομίζω, μας λέει ότι πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από το ΑΕΠ, ένα από τα πιο «πανταχού παρόντα» εννοιολογικά εργαλεία για την κατανόηση του κόσμου μας, με τις αναρίθμητες σχέσεις αλληλεξάρτησης που εμπεριέχει.
Δείτε επίσης:
