Μια εξαιρετική υπεράσπιση του (φιλελεύθερου) αναρχισμού
Το «Libertarian Anarchy» είναι ένα θαυμάσιο βιβλίο, που επιβεβαιώνει τη θέση του Casey στην πρώτη γραμμή των φιλελεύθερων πολιτικών φιλοσόφων.
Ετικέτες: Αναρχoκαπιταλισμός, Κράτος, Bιβλία, Φιλοσοφία
Άρθρο του Ντέιβιντ Γκόρντον, δημοσιευμένο στις 5/7/2025 από το Mises Institute.
Ακούστε αυτό το άρθρο μέσω της εφαρμογής του Substack για κινητά.
Libertarian Anarchy του Gerard Casey (Εκδόσεις Continuum, 2012)
Η Φιλελεύθερη Αναρχία θα είχε ενθουσιάσει τον Μάρεϊ Ρόθμπαρντ. Σε αυτό το βιβλίο, ένας διακεκριμένος Ιρλανδός φιλόσοφος υπερασπίζεται δυναμικά και εύγλωττα τον Ροθμπαρντιανό αναρχισμό. Όπως και ο Ρόθμπαρντ, ο Κέισι θεωρεί το κράτος ως μια εγκληματική οργάνωση, μια οργάνωση που εκ φύσεως παραβιάζει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Σε όσους λένε ότι, όποιες και αν είναι οι αποτυχίες του, το κράτος είναι μολαταύτα απαραίτητο, ο Κέισι αρνείται να παραχωρήσει έδαφος. Η αναρχία, σε αντίθεση με όσα διατείνονται οι επικριτές της, δεν θα μας οδηγούσε σε ένα χάος ανομίας: Το Δίκαιο μπορεί να εξελιχθεί -και έχει εξελιχθεί- ανεξάρτητα από το κράτος.
Όσον αφορά τη στάση του Κέισι απέναντι στο κράτος, δεν υπάρχει περιθώριο αμφιβολίας. Λέει:
Τα κράτη είναι εγκληματικές οργανώσεις. Όλα τα κράτη, όχι μόνο τα εμφανώς ολοκληρωτικά ή καταπιεστικά... Θέλω αυτή η δήλωση να εκληφθεί κυριολεκτικά και όχι ως κάποια μορφή ρητορικής υπερβολής. Το επιχείρημα είναι απλό. Η κλοπή, η ληστεία, η απαγωγή και η δολοφονία είναι όλα εγκλήματα. Όσοι εμπλέκονται σε τέτοιες δραστηριότητες, είτε για λογαριασμό τους είτε για λογαριασμό άλλων, είναι, εξ ορισμού, εγκληματίες. Φορολογώντας τον λαό μιας χώρας, το κράτος εμπλέκεται σε μια δραστηριότητα που είναι ηθικά ισοδύναμη με την κλοπή ή την ληστεία. Όταν φυλακίζει ορισμένους ανθρώπους, ειδικά εκείνους που καταδικάζονται για τα λεγόμενα εγκλήματα χωρίς θύματα (λ.χ. τζόγος, πορνεία), ή όταν στρατολογεί ανθρώπους στις ένοπλες δυνάμεις, το κράτος είναι ένοχο απαγωγής ή παράνομης φυλάκισης. Όταν εμπλέκεται σε πολέμους που δεν είναι καθαρά αμυντικοί ή, ακόμη και αν είναι αμυντικοί, όταν τα μέσα άμυνας που χρησιμοποιούνται είναι δυσανάλογα και δεν κάνουν διακρίσεις, το κράτος είναι ένοχο ανθρωποκτονίας εξ αμελείας ή δολοφονίας.
Οι αναγνώστες της στήλης μου είναι πιθανό να επικροτήσουν. Δυστυχώς, όμως, η γνώμη του Casey για το κράτος παραμένει μειοψηφική, τόσο στον γενικό πληθυσμό όσο και μεταξύ των πολιτικών φιλοσόφων. Γιατί άραγε οι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν ότι το να αποκαλούν μια ομάδα ατόμων «κράτος» δεν της παρέχει καμία εξουσία να εμπλέκεται σε δραστηριότητες που κανονικά θεωρούνται εγκληματικές; Ο Casey απαντά ότι το εκπαιδευτικό σύστημα φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης:
Για να λειτουργήσει το κράτος, η μάζα του λαού πρέπει να πιστεύει στη νομιμότητά του. Για τον σκοπό αυτό, το κράτος απασχολεί μια τάξη επαγγελματιών απολογητών και ελέγχει τα μέσα προπαγάνδας, συχνά μέσω της κυριαρχίας επί του εκπαιδευτικού συστήματος... Μας ανατρέφουν να πιστεύουμε στη νομιμότητα του κράτους: Η κρατικά χρηματοδοτούμενη εκπαίδευσή μας εμπεδώνει αυτή την πεποίθηση και τίποτα δεν φαίνεται να μετράει εναντίον της.
Το κράτος παραβιάζει τα δικαιώματά μας. Αλλά ποια ακριβώς δικαιώματα έχουμε; Και εδώ ο Κέισι ακολουθεί ένα Ροθμπαρντιανό μονοπάτι. Η αυτοκτησία φαίνεται κάτι δύσκολο να το αρνηθεί κανείς, και μια άποψη του Λοκ για την απόκτηση ιδιοκτησίας την συμπληρώνει κατάλληλα:
Υπάρχει κάτι εκπληκτικά προφανές σχετικά με την αρχή της μη επιθετικότητας... μας διδάσκουν ως παιδιά να μην χτυπάμε τα άλλα παιδιά και να μην παίρνουμε ό,τι τους ανήκει... ίσως κανονικά δεν σκεφτόμαστε τον εαυτό μας ως κάτι που μπορεί να ανήκει σε κάποιον, αλλά η φιλελεύθερη αξίωση υπέρ της αυτοκτησίας είναι, τουλάχιστον, μια απόρριψη της ιδέας ότι ανήκουμε σε κάποιον άλλο.
Ο Casey, σε μια προσεκτική του ανάλυση για τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, υποστηρίζει ότι οι φυσικοί πόροι θα πρέπει να θεωρούνται αρχικά ως μη ιδιόκτητοι και όχι ως ιδιοκτησία ολόκληρης της κοινότητας. Αν είναι έτσι, γιατί δεν μπορεί ένα άτομο να αποκτήσει έναν πόρο χρησιμοποιώντας τον; Η θεωρία της ιδιοκτησίας του Λοκ είναι, κατ' ουσίαν, σωστή, αν και πρέπει να συμπληρωθεί με την αμοιβαία αναγνώριση των αξιώσεων ιδιοκτησίας από τα μέλη της κοινότητας στην οποία προκύπτουν αυτές οι αξιώσεις.
Ο Κέισι έχει δείξει επαρκέστατα το πώς το κράτος παραβιάζει τα δικαιώματα, αλλά τι γίνεται αν είναι παρόλα αυτά απαραίτητο; Πρέπει άραγε να ανεχόμαστε τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων, προκειμένου να αποτρέψουμε το αναπόφευκτο χάος που θα προέκυπτε εάν απουσίαζε το κράτος;
Ο Κέισι έχει μια πολύ αποτελεσματική απάντηση. Η κοινωνία χωρίς κράτος δεν χρειάζεται να είναι χαοτική: Η εξέλιξή του Δικαίου δεν έχει εξαρτηθεί σε καμία περίπτωση από την κατεύθυνση μιας κεντρικής αρχής.
Ο Κέισι —δικηγόρος ο ίδιος— έχει επηρεαστεί εδώ από τον δάσκαλό του, Γκάρετ Μπάρντεν, αλλά και από τον Αμερικανό νομικό φιλόσοφο Τζον Χάσνας. Συνοψίζει τις απόψεις του ως εξής:
Ο ισχυρισμός μου είναι ότι στον πραγματικό κόσμο οι θεμελιώδεις πολιτιστικοί θεσμοί της ανθρώπινης κοινωνίας - η γλώσσα, ο νόμος, η λογική και η ηθική - είναι όλα αποτέλεσμα μιας αυθόρμητης εξελικτικής διαδικασίας, η οποία δεν είναι δημιούργημα κανενός ή καμίας ομάδας, αλλά η οποία είναι παρόλα αυτά ορθολογική.
Η απήχηση των ιδεών του Χάγιεκ σε αυτή τη δήλωση είναι προφανής. (Δεν είμαι σίγουρος, ωστόσο, ότι καταλαβαίνω το πώς η λογική είναι ένας θεσμός και το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί).
Ακόμα κι αν ο Casey έχει δίκιο, μήπως ο ισχυρισμός του είναι απλώς η φαντασίωση ενός διανοούμενου, ανίκανη να λειτουργήσει στον πραγματικό κόσμο; Τουναντίον, επισημαίνει ο Casey, οι αναρχικές -ή σχεδόν αναρχικές- κοινωνίες υπάρχουν εδώ και μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αναφέρει τους Εσκιμώους, την πρώιμη ιρλανδική κοινωνία και τους Σομαλούς ως παραδείγματα. (Αναφέρει επίσης την Ισλανδία, αλλά δεν την αναλύει εκτενώς).
Ο Κέισι παρουσιάζει ένα ισχυρό επιχείρημα υπέρ του φιλελεύθερου αναρχισμού· αλλά, και πάλι, με τρόπο που θα ευχαριστούσε τον Ρόθμπαρντ, τονίζει ότι ο φιλελευθερισμός ασχολείται μόνο με ένα μέρος της ηθικής.
Πρέπει να τονιστεί με έμφαση ότι το περιορισμένο, αν και ισχυρό, πεδίο εφαρμογής του φιλελευθερισμού δεν έχει σκοπό να αρνηθεί τη σημασία της αγάπης, της κοινότητας, της πειθαρχίας, της τάξης, της μάθησης ή οποιασδήποτε άλλης αξίας που είναι απαραίτητη για την ανθρώπινη ευημερία. Οι φιλελεύθεροι μπορούν να εκτιμούν αυτές τις αξίες όσο και οποιοσδήποτε άλλος, αλλά, όσο κι αν τις εκτιμούν, απορρίπτουν κάθε απόπειρα να τις παραγάγουν με την βία, τον εξαναγκασμό ή τον εκφοβισμό.
Ο Κέισι, όπως θα περιμένουν οι φίλοι του, μερικές φορές χρησιμοποιεί το χιούμορ με συντριπτικά αποτελέσματα. Γράφοντας για την έννοια του Έντμουντ Μπερκ σχετικά με ένα υπερβατικό, αρχέγονο κοινωνικό συμβόλαιο, παρατηρεί:
Το απόσπασμα [από τον Burke] που μόλις εξετάσαμε δεν είναι σελίδα από μυθιστόρημα, ούτε στροφή από ποίημα, ούτε πρωτοσέλιδη στήλη στην Daily Telegraph, αλλά, υποθέτει κανείς, μια σοβαρή και λογική προσπάθεια να απορριφθεί ο πεζός συμβασιασμός (contractarianism) ως η ρίζα της νομιμότητας του πολιτικού συστήματος. Απογυμνωμένο από τη ρητορική του, ωστόσο, φαίνεται να είναι... εντελώς κενό από επιχειρήματα, καταλήγοντας σε έναν σκέτο ισχυρισμό ότι υπάρχει ένα σπουδαίο, αρχέγονο, αιώνιο συμβόλαιο (με την πολύ ιδιαίτερη έννοια του Burke για τον όρο) που απαιτεί την υπακοή μας.
Το «Libertarian Anarchy» είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο που επιβεβαιώνει τη θέση του Casey στην πρώτη γραμμή των φιλελεύθερων πολιτικών φιλοσόφων.
