Ο μύθος του εμπορικού «ελλείμματος»
Στην πραγματικότητα, κανένα άτομο -ή ομάδα ατόμων- δεν ζημιώνεται ως αποτέλεσμα ενός «δυσμενούς» εμπορικού ισοζυγίου, που αποκαλείται παραπλανητικά «έλλειμμα».
Ετικέτες: Αυστριακή Σχολή
Άρθρο του Frank Shostak, δημοσιευμένο στις 20/05/2019.
Τον Μάρτιο του 2019, το εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ διαμορφώθηκε σε έλλειμμα 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, έναντι ελλείμματος 49,28 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον Φεβρουάριο και ελλείμματος 47,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον Μάρτιο του περασμένου έτους.
Οι περισσότεροι σχολιαστές θεωρούν το εμπορικό ισοζύγιο σαν την πιο σημαντική πληροφορία σχετικά με την υγεία της οικονομίας.
Σύμφωνα με την ευρέως αποδεκτή άποψη, ένα πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο θεωρείται θετική εξέλιξη, ενώ το έλλειμμα εκλαμβάνεται σαν κάτι αρνητικό. Ποιος είναι ο λόγος για αυτό;
Σύμφωνα με την διαδεδομένη άποψη, το κλειδί για την οικονομική ανάπτυξη είναι η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες. Οι αυξήσεις και οι μειώσεις της ζήτησης βρίσκονται πίσω από τις αυξήσεις και τις μειώσεις της παραγωγής των αγαθών της οικονομίας. Ως εκ τούτου, για να διατηρηθεί η οικονομία σε λειτουργία, οι οικονομικές πολιτικές πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στη συνολική ζήτηση.
Τώρα, μέρος της ζήτησης για τα εγχώρια προϊόντα προέρχεται από το εξωτερικό. Η προσαρμογή αυτού του τύπου ζήτησης χαρακτηρίζεται ως εξαγωγές. Ομοίως, οι κάτοικοι του εσωτερικού ασκούν ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται στο εξωτερικό, η οποία χαρακτηρίζεται ως εισαγωγές.
Υποστηρίζεται ότι, ενώ η αύξηση των εξαγωγών ενισχύει τη ζήτηση για εγχώρια παραγωγή, η αύξηση των εισαγωγών αποδυναμώνει τη ζήτηση. Οι εξαγωγές, σύμφωνα με αυτόν τον τρόπο σκέψης, είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη ενώ οι εισαγωγές μειώνουν την ανάπτυξη της οικονομίας. Ως εκ τούτου, κάθε φορά που οι εισαγωγές υπερβαίνουν τις εξαγωγές προκύπτει εμπορικό έλλειμμα, και αυτό αποτελεί κακή είδηση για την οικονομική δραστηριότητα, όπως απεικονίζεται από το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ).
Το έλλειμμα θεωρείται ως σύμπτωμα κακής οικονομικής υγείας. Ακολούθως, σύμφωνα με τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης, αυτό που απαιτείται είναι η ενίσχυση των εξαγωγών και ο περιορισμός των εισαγωγών για τη μείωση του ελλείμματος.
Αυτό, όπως λέγεται, θα οδηγήσει σε βελτίωση της οικονομικής υγείας. Η διαδεδομένη άποψη υποστηρίζει ότι είναι ο ρόλος της κυβέρνησης και της κεντρικής τράπεζας να εισαγάγουν ένα κατάλληλο μείγμα πολιτικών, το οποίο θα καθοδηγήσει την οικονομία στην πορεία προς ένα «ευνοϊκό» εμπορικό ισοζύγιο.
Ως αποτέλεσμα του λεγόμενου δυσμενούς εμπορικού ισοζυγίου, οι ΗΠΑ αύξησαν τους δασμούς στις εισαγωγές από διάφορες χώρες, ιδίως την Κίνα, προκειμένου να καταστήσουν το εμπορικό τους ισοζύγιο «πιο ευνοϊκό». Ωστόσο, έχουν νόημα όλα αυτά;
Ο εμπορικός ισολογισμός σε μια οικονομία της αγοράς
Σε μια οικονομία της αγοράς, κάθε άτομο πωλεί αγαθά και υπηρεσίες έναντι χρημάτων και χρησιμοποιεί τα χρήματα για να αγοράσει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που επιθυμεί. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που πωλούνται από ένα άτομο θα μπορούσαν να ονομαστούν «εξαγωγές», ενώ τα αγαθά και οι υπηρεσίες που αγοράζονται θα μπορούσαν να ονομαστούν «εισαγωγές». Το αρχείο αυτών των νομισματικών ανταλλαγών για οποιαδήποτε περίοδο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το εμπορικό ισοζύγιο.
Σε μια οικονομία της ελεύθερης αγοράς, οι αποφάσεις των ατόμων σχετικά με την πώληση και την αγορά αγαθών και υπηρεσιών, π.χ. εξαγωγές και εισαγωγές, λαμβάνονται οικειοθελώς, διαφορετικά δεν θα λαμβάνονταν. Η εμφάνιση μιας ανταλλαγής μεταξύ ατόμων υποδηλώνει ότι αμφότερα αναμένουν να ωφεληθούν.
Κάθε φορά που ένα άτομο σχεδιάζει να εισάγει περισσότερα από όσα εξάγει, το έλλειμμα θα εξισορροπηθεί, είτε με μείωση των υφιστάμενων αποταμιεύσεων είτε με δανεισμό. Ο πιστωτής που παρέχει τα απαιτούμενα κεφάλαια για τον δανεισμό το κάνει επειδή αναμένει να κερδίσει από αυτό.
Η σύγχρονη πρακτική του να ενσωματώνονται τα λογιστικά υπόλοιπα των εμπορικών λογαριασμών ενός ατόμου σε ένα ισοζύγιο «εθνικών» εμπορικών λογαριασμών έχει μικρή σημασία για τις επιχειρήσεις.
Τι πιθανό συμφέρον μπορεί να έχει μια επιχείρηση από το ισοζύγιο του «εθνικού» εμπορικού λογαριασμού; Θα την βοηθήσει στην επιχειρηματική της συμπεριφορά; Δεδομένου ότι δεν υπάρχει η έννοια του Κράτους Α.Ε. που να μπορεί να αγοραστεί ή να πωληθεί στην αγορά, το ισοζύγιο του εθνικού εμπορικού λογαριασμού δεν μπορεί να φανεί χρήσιμο σε κάτι για τις επιχειρήσεις.
Μολονότι το ισοζύγιο των εθνικών εμπορικών λογαριασμών έχει μικρή οικονομική σημασία και είναι μια στείρα έννοια, τα υπόλοιπα των εμπορικών λογαριασμών των μεμονωμένων ατόμων ή εταιρειών είναι πραγματικές έννοιες που έχουν οικονομική σημασία.
Για παράδειγμα, η κατάσταση του εμπορικού ισοζυγίου μιας συγκεκριμένης εταιρείας θα μπορούσε να βοηθήσει διάφορους τωρινούς και δυνητικούς επενδυτές σε αυτήν την εταιρεία. Και πάλι, αυτό δεν συμβαίνει με το ισοζύγιο του εθνικού εμπορικού λογαριασμού.
Ενώ το «ισοζύγιο των εθνικών εμπορικών λογαριασμών» είναι απλά ένας αβλαβής ορισμός, η αντίδραση του κράτους σε αυτό προκαλεί επιζήμια αποτελέσματα. Οι κυβερνητικές πολιτικές που στοχεύουν στην επίτευξη ενός πιο «ευνοϊκού» εμπορικού ισοζυγίου, μέσω νομισματικών και δημοσιονομικών πολιτικών, διαταράσσουν την αρμονία στην αγορά. Αυτή η διατάραξη οδηγεί σε μια μετατόπιση των πεπερασμένων πόρων μακριά από την παραγωγή των πιο επιθυμητών (από τους καταναλωτές) αγαθών και υπηρεσιών, προς την παραγωγή λιγότερο επιθυμητών αγαθών και υπηρεσιών.
Επιπλέον, δεν είναι «οι ΗΠΑ» που εξάγουν σιτάρι, αλλά ένας συγκεκριμένος αγρότης ή ένα σύνολο αγροτών που εξάγει σιτάρι. Ασχολούνται με την εξαγωγή σιταριού γιατί προσδοκούν να επωφεληθούν από αυτήν.
Ομοίως, δεν είναι «οι ΗΠΑ» που εισάγουν ιαπωνικές ηλεκτρικές συσκευές, αλλά ένα άτομο από τις ΗΠΑ, ή ένα σύνολο Αμερικανών. Εισάγουν αυτές τις συσκευές επειδή πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρξει κέρδος.
Εάν το ισοζύγιο των εθνικών εμπορικών λογαριασμών είναι ένας σημαντικός δείκτης της οικονομικής ευημερίας, όπως υπονοούν διάφοροι σχολιαστές, μπαίνει κανείς στον πειρασμό να ισχυριστεί ότι θα ήταν λογική ιδέα να υπάρχουν ισοζύγια εμπορικών λογαριασμών και για πόλεις ή περιφέρειες. Εξάλλου, εάν μπορούσαμε να εντοπίσουμε την οικονομική δυσπραγία σε μια συγκεκριμένη πόλη ή μια περιοχή, η θεραπεία της εθνικής δυσπραγίας θα μπορούσε να γίνει πολύ πιο εύκολη.
Φανταστείτε λοιπόν ότι οι οικονομολόγοι στη Νέα Υόρκη ανακαλύπτουν ότι η πόλη τους έχει ένα τεράστιο έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου με το Σικάγο. Σημαίνει αυτό ότι η αρχή της πόλης της Νέας Υόρκης πρέπει να παρέμβει για να επιβάλει τη μείωση του ελλείμματος, απαγορεύοντας τις εισαγωγές από το Σικάγο;
Ευτυχώς, δεν έχουμε λογιστικά εμπορικά υπόλοιπα μεταξύ των πόλεων και φαίνεται ότι δεν ασχολείται κανείς με αυτό το θέμα. Ωστόσο, η αρχή του ισοζυγίου των εμπορικών λογαριασμών μεταξύ των πόλεων ισχύει και για το ισοζύγιο των εθνικών εμπορικών λογαριασμών.
Η ανησυχία που εκφράζεται από πολλούς σχολιαστές ότι ένα «δυσμενές» εμπορικό ισοζύγιο είναι κακό για την οικονομία είναι αμφίβολη. Κανένα άτομο, ή ομάδα ατόμων, δεν μπορεί να ζημιωθεί ως αποτέλεσμα του «δυσμενούς» εμπορικού ισοζυγίου. Ένας σημαντικός λόγος ταλαιπωρίας μπορεί να προκύψει από τη μείωση των εισοδημάτων των ατόμων εξαιτίας της κυβερνητικής παρέμβασης στην οικονομία.
Και πάλι, ο ενθουσιασμός που αποκάλυψαν οι χρηματοπιστωτικές αγορές για τα στοιχεία του λογαριασμού εμπορίου δεν οφείλεται στη σημασία τους, αλλά στην αναμενόμενη ανταπόκριση της κυβέρνησης και της κεντρικής τράπεζας στα δεδομένα.
Οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές ξοδεύουν μεγάλο μέρος του χρόνου τους μαντεύοντας την πιθανή απάντηση της κυβέρνησης ή της κεντρικής τράπεζας σε ένα συγκεκριμένο ισοζύγιο εμπορικού λογαριασμού. Χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι για την πρόβλεψη του εμπορικού χάσματος και των επιπτώσεών του στην αντίδραση της κυβέρνησης. Xρησιμοποιούνται περίπλοκα οικονομετρικά μοντέλα για την παραγωγή διαφόρων πιθανών αποτελεσμάτων. Ωστόσο, όλα αυτά ελάχιστα σχετίζονται με τα αληθινά οικονομικά μεγέθη, που κατά καιρούς αφυπνίζουν τους αναλυτές μέσω ξαφνικών κραδασμών.
Η πλάνη της έννοιας του εθνικού εμπορικού ισοζυγίου σχετίζεται επίσης με το εθνικό εξωτερικό χρέος. Το πράγμα που αποκαλείται «εθνικό εξωτερικό χρέος» δεν υπάρχει, αφού τα έθνη αφ’ εαυτού τους δεν δανείζονται ούτε δανείζουν (σ.σ. αναφέρεται στα έθνη, δηλαδή στους ανθρώπους που τα απαρτίζουν, όχι στα κράτη), μόνο τα μεμονωμένα άτομα μπορούν να το κάνουν αυτό.
Κατά συνέπεια, εάν ένας Αμερικανός δανείσει χρήματα σε έναν Αυστραλό, η όλη συναλλαγή είναι δική του ιδιωτική υπόθεση και δεν ενδιαφέρει κανέναν άλλον. Τόσο ο Αμερικανός όσο και ο Αυστραλός αναμένουν να επωφεληθούν από αυτή τη συναλλαγή.
Το τσουβάλιασμα του εξωτερικού χρέους των ιδιωτών στο συνολικό εθνικό εξωτερικό χρέος είναι επομένως επίσης μια άλλη άτοπη πρακτική. Τι υποτίθεται ότι σημαίνει αυτό το σύνολο; Σε ποιον ανήκει αυτό το χρέος; Τι γίνεται με όλα εκείνα τα άτομα που δεν έχουν εξωτερικό χρέος; Πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνα για το «εθνικό» εξωτερικό χρέος;
Η μόνη κατάσταση στην οποία οι μεμονωμένοι Αυστραλοί θα πρέπει να ενδιαφέρονται για το εξωτερικό χρέος είναι όταν το κράτος δημιουργεί αυτό το χρέος. Το κράτος δεν είναι κάποιος οργανισμός παραγωγής πλούτου και, ως κράτος, αντλεί τις προσόδους που το συντηρούν από τον ιδιωτικό τομέα.
Κατά συνέπεια, οποιοδήποτε εξωτερικό «δημόσιο» χρέος (δηλαδή κρατικό χρέος) προκύπτει σημαίνει ότι ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να πληρώσει το λογαριασμό κάποια στιγμή στο μέλλον.
