Τι προκαλεί τον στασιμοπληθωρισμό;
Το αποτέλεσμα της εκτύπωσης νομισμάτων, δηλαδή του πληθωρισμού, είναι πάντοτε ο στασιμοπληθωρισμός: Η αύξηση των τιμών των αγαθών και η αποδυνάμωση της οικονομίας. Ωστόσο, δεν είναι πάντα ορατός.
Άρθρο του Frank Shostak, δημοσιευμένο στις 10/6/2024 από το Mises Institute.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο Edmund Phelps και ο Milton Friedman αμφισβήτησαν τη δημοφιλή άποψη ότι μπορεί να υπάρξει βιώσιμος συμβιβασμός μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας. Στην πραγματικότητα, με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με τους Phelps & Friedman, οι χαλαρές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών δημιουργούσαν την βάση για μια χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη και έναν υψηλότερο ρυθμό πληθωρισμού, ή στασιμοπληθωρισμό.
Η ερμηνεία του στασιμοπληθωρισμού από τους Phelps & Friedman
Ξεκινώντας από μια κατάσταση ισότητας μεταξύ του τρέχοντος και του αναμενόμενου ποσοστού του πληθωρισμού, η κεντρική τράπεζα αποφασίζει να ενισχύσει τον ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης, ανεβάζοντας τον ρυθμό αύξησης της προσφοράς χρήματος. Ως αποτέλεσμα, στην οικονομία εισέρχεται μια μεγαλύτερη προσφορά χρήματος και κάθε άτομο έχει πλέον περισσότερα χρήματα στη διάθεσή του.
Λόγω αυτής της αύξησης, κάθε άτομο πιστεύει ότι έχει γίνει πλουσιότερο. Αυτό αυξάνει τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, η οποία με τη σειρά της θέτει σε κίνηση την αύξηση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών.
Όλα αυτά με τη σειρά τους αυξάνουν τη ζήτηση των παραγωγών για εργαζόμενους και, στη συνέχεια, το ποσοστό ανεργίας πέφτει κάτω από το ποσοστό ισορροπίας, το οποίο τόσο ο Phelps όσο και ο Friedman χαρακτήρισαν ως το φυσικό ποσοστό. Μόλις το ποσοστό ανεργίας πέσει κάτω από το ποσοστό ισορροπίας, αυτό αρχίζει να ασκεί ανοδική πίεση στον πληθωρισμό των τιμών.
Κατά συνέπεια, τα άτομα συνειδητοποιούν ότι η νομισματική πολιτική χαλάρωσε. Τα άτομα αρχίζουν να κατανοούν ότι η προηγούμενη αύξηση της αγοραστικής δύναμης του χρήματος μειώνεται, οπότε διαμορφώνουν υψηλότερες προσδοκίες για τον πληθωρισμό.
Όλα αυτά μειώνουν τη συνολική ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες. Η μείωση της συνολικής ζήτησης επιβραδύνει την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, η οποία με τη σειρά της ωθεί το ποσοστό ανεργίας προς τα πάνω. Σε αυτό το σημείο, βρισκόμαστε εκεί που ήμασταν πριν από την απόφαση της κεντρικής τράπεζας να χαλαρώσει τη νομισματική της στάση, αλλά με πολύ υψηλότερο ποσοστό πληθωρισμού.
Σε αυτό το σημείο έχουμε μείωση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, αύξηση της ανεργίας και αύξηση του πληθωρισμού των τιμών, ή αλλιώς στασιμοπληθωρισμό. Από αυτό, οι Phelps και Friedman κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι εάν η άνοδος του ρυθμού αύξησης της προσφοράς χρήματος είναι απροσδόκητη, η κεντρική τράπεζα μπορεί να προκαλέσει αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης.
Μόλις, ωστόσο, τα άτομα μάθουν για την αύξηση της προσφοράς χρήματος και εκτιμήσουν τις επιπτώσεις αυτής της αύξησης, προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους αναλόγως. Κατά συνέπεια, η ώθηση στην οικονομία από την άνοδο του ρυθμού αύξησης της προσφοράς χρήματος εξαφανίζεται.
Προκειμένου να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο και να ενισχυθεί ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης, η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να εκπλήξει τους ιδιώτες μέσω ενός πολύ υψηλότερου ρυθμού παραγωγής νομισμάτων. Ωστόσο, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, οι άνθρωποι θα μάθουν για την αύξηση αυτή και θα προσαρμόσουν ανάλογα τη συμπεριφορά τους. Κατά συνέπεια, η επίδραση του υψηλότερου ρυθμού αύξησης της προσφοράς χρήματος στην οικονομία είναι πιθανό να εξαφανιστεί και πάλι, και το μόνο που θα απομείνει θα είναι ένας πολύ υψηλότερος ρυθμός πληθωρισμού.
Από αυτό, οι Phelps και Friedman κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι χαλαρές νομισματικές πολιτικές της κεντρικής τράπεζας μπορούν να δημιουργήσουν οικονομική ανάπτυξη μόνο προσωρινά. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, τέτοιες πολιτικές θα προκαλέσουν υψηλότερο πληθωρισμό τιμών. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τους Phelps και Friedman, δεν υπάρχει μακροπρόθεσμη αντιστάθμιση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας.
Οι αυξήσεις στην προσφορά χρήματος πάντα υπονομεύουν την οικονομική ανάπτυξη
Σε μια οικονομία της αγοράς, ένας παραγωγός ανταλλάσσει το προϊόν του με χρήματα και στη συνέχεια ανταλλάσσει τα χρήματα που λαμβάνει με τα προϊόντα άλλων παραγωγών. Εναλλακτικά, μπορούμε να πούμε ότι η ανταλλαγή κάποιου πράγματος με κάτι πραγματοποιείται μέσω του χρήματος.
Τα πράγματα, ωστόσο, δεν είναι ακριβώς τα ίδια όταν το χρήμα δημιουργείται από το «πουθενά» λόγω των χαλαρών πολιτικών των κεντρικών τραπεζών. Μόλις συμβεί αυτό, επιτρέπει την ανταλλαγή του τίποτα με κάτι, μια εκτροπή του πλούτου από τους δημιουργούς του πλούτου στους κατόχους του νεοδημιουργηθέντος χρήματος.
Ο κάτοχος χρήματος από «αέρα κοπανιστό» αποκτά αγαθά χωρίς να συνεισφέρει στη δεξαμενή των καταναλωτικών αγαθών ή στη δεξαμενή των πραγματικών αποταμιεύσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι πραγματικές αποταμιεύσεις εκτρέπονται από τους παραγωγούς πλούτου προς τους κατόχους αυτού του χρήματος. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι παραγωγοί πλούτου μένουν με λιγότερα καταναλωτικά αγαθά στη διάθεσή τους, γεγονός που αποδυναμώνει την ικανότητά τους να επεκτείνουν την πραγματική οικονομία.
Η ανταλλαγή του τίποτα με κάτι εκτρέπει τις πραγματικές αποταμιεύσεις και θα πραγματοποιηθεί ανεξάρτητα από το αν η αύξηση της προσφοράς χρήματος είναι αναμενόμενη ή απροσδόκητη. Αυτό σημαίνει ότι σε αντίθεση με τους Phelps και Friedman, ακόμη και αν οι αυξήσεις της νομισματικής ποσότητας είναι αναμενόμενες, θα υπονομεύσουν την οικονομική ανάπτυξη.
Τι προκαλεί τον στασιμοπληθωρισμό;
Η αύξηση της προσφοράς χρήματος δημιουργεί ανταλλαγές του τίποτα με κάτι, εκτρέποντας τις πραγματικές αποταμιεύσεις από τους δημιουργούς πλούτου σε μη δημιουργούς πλούτου. Κατά συνέπεια, αυτό αποδυναμώνει τη διαδικασία σχηματισμού πραγματικών αποταμιεύσεων και αποδυναμώνει την οικονομική ανάπτυξη. Επίσης, σημειώστε ότι η τιμή ενός αγαθού είναι το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται για το αγαθό, οπότε όταν αυτό το χρήμα εισέρχεται σε μια συγκεκριμένη αγορά, περισσότερα χρήματα καταβάλλονται για το αγαθό σε αυτή την αγορά, αυξάνοντας τις τιμές των αγαθών.
Τότε έχουμε μια κατάσταση κατά την οποία η αύξηση της προσφοράς χρήματος υπονομεύει τη διαδικασία δημιουργίας πλούτου, καταπνίγοντας έτσι την οικονομική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, έχουμε περισσότερα χρήματα ανά αγαθό, γεγονός που αυξάνει τις τιμές τους. Ως εκ τούτου, έχουμε τόσο την αύξηση των τιμών των αγαθών, όσο και την μείωση της οικονομικής ανάπτυξης, τις οποίες ονομάζουμε στασιμοπληθωρισμό.
Ο στασιμοπληθωρισμός είναι το τελικό αποτέλεσμα της παραγωγής νομισμάτων. Επομένως, κάθε φορά που η κεντρική τράπεζα υιοθετεί μια χαλαρή νομισματική στάση (σ.σ. πληθωρισμός του νομίσματος), θέτει επίσης σε κίνηση τον στασιμοπληθωρισμό τους επόμενους μήνες. Το γεγονός ότι, με την πάροδο του χρόνου, η ενίσχυση της νομισματικής μεγέθυνσης μπορεί να μην εκδηλώνεται πάντοτε μέσω ενός ορατού στασιμοπληθωρισμού δεν αντικρούει αυτό που έχουμε συμπεράνει. Αυτό που έχει σημασία για την κατάσταση μιας οικονομίας δεν είναι η εκδήλωση του στασιμοπληθωρισμού αλλά τα αίτιά του.
Η σοβαρότητα του στασιμοπληθωρισμού εξαρτάται από την κατάσταση της δεξαμενής των πραγματικών αποταμιεύσεων. Εάν η δεξαμενή αυτή μειώνεται, τότε είναι πιθανό να ακολουθήσει ορατή μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Επιπλέον, λόγω της προηγούμενης παραγωγής νομισμάτων και της επακόλουθης αύξησης του πληθωρισμού των τιμών, θα έχουμε ορατό στασιμοπληθωρισμό. Αντίθετα, εάν η δεξαμενή πραγματικών αποταμιεύσεων εξακολουθεί να αυξάνεται, η οικονομική δραστηριότητα είναι πιθανό να ακολουθήσει το παράδειγμά της.
Δεδομένης της αυξανόμενης δυναμικής των τιμών, θα έχουμε εδώ θετική συσχέτιση μεταξύ οικονομικής δραστηριότητας και πληθωρισμού τιμών. Σημειώστε ότι τα συμπτώματα του στασιμοπληθωρισμού δεν είναι ορατά εδώ λόγω της αυξανόμενης δεξαμενής πραγματικών αποταμιεύσεων. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, αν λόγω της προηγούμενης νομισματικής άντλησης/παραγωγής δεν παρατηρούμε τα συμπτώματα του στασιμοπληθωρισμού, αυτό αυξάνει την πιθανότητα ότι η δεξαμενή πραγματικών αποταμιεύσεων εξακολουθεί να αυξάνεται. Αντίθετα, αν μπορούμε να παρατηρήσουμε τα συμπτώματα του στασιμοπληθωρισμού, τότε το πιθανότερο είναι ότι η δεξαμενή πραγματικών αποταμιεύσεων μειώνεται.
Συμπέρασμα
Η αύξηση της προσφοράς του χρήματος θέτει σε κίνηση μια ανταλλαγή του τίποτα με κάτι. Αυτό εκτρέπει τις πραγματικές αποταμιεύσεις από τους παραγωγούς πλούτου προς μη παραγωγούς πλούτου. Κατά συνέπεια, αυτό αποδυναμώνει τη διαδικασία δημιουργίας πλούτου, κι αυτό με τη σειρά του, τον ρυθμό της οικονομικής δραστηριότητας. Τώρα, όταν το χρήμα εισέρχεται στις αγορές αγαθών σημαίνει ότι έχουμε περισσότερα χρήματα ανά αγαθό. Αυτό σημαίνει ότι η τιμή των αγαθών έχει αυξηθεί.
Ως εκ τούτου, αυτό που έχουμε εδώ είναι η . Αυτό είναι το νόημα του στασιμοπληθωρισμού. Ισχυριζόμαστε ότι το αποτέλεσμα της νομισματικής άντλησης (της παραγωγής νομισμάτων) είναι πάντοτε ο στασιμοπληθωρισμός. Ωστόσο, δεν είναι πάντα ορατός. Καθώς η δεξαμενή των πραγματικών αποταμιεύσεων βρίσκεται υπό πίεση, το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού γίνεται πιο ορατό.