Θρησκευόμενοι πολίτες απέναντι στον κολεκτιβιστικό (σοσιαλιστικό) έλεγχο
Άρθρο του Bruce W. Davidson, που δημοσιεύτηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2022 από το Brownstone Institute. Χρόνος ανάγνωσης 5'.
Ένα σημαντικό δώρο του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού είναι η ιδέα ότι το άτομο είναι υπεύθυνο και πολύτιμο, ξέχωρα από το σύνολο. Όπως εξηγεί ο Larry Siedentop στο βιβλίο του Inventing the Individual, τα ηθικά και νομικά θεμέλια του δυτικού πολιτισμού οφείλουν πολλά σε αυτή την κληρονομιά. Πριν από αυτήν, οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι θεωρούσαν την πίστη στην οικογένεια-φυλή ως το απόλυτο θρησκευτικό καθήκον
Πριν από έναν αιώνα, ο μελετητής του Πρίνστον J. Gresham Machen παρατήρησε ότι «ο ιστορικός Χριστιανισμός βρίσκεται σε σύγκρουση, σε πολλά σημεία, με την νοοτροπία της σημερινής εποχής: τονίζει, ενάντια στους ισχυρισμούς της κοινωνίας, την αξία της ψυχής του κάθε ατόμου [...] Δίνει κουράγιο σε κάθε έναν άνθρωπο να σταθεί, αν χρειαστεί, ενάντια σ' όλο τον κόσμο».
Κάνοντας αυτό ακριβώς το πράγμα, στην Καλιφόρνια η Εκκλησία της Ενορίας Grace πολέμησε με επιτυχία τις κυβερνήσεις της κομητείας και της Πολιτείας, μετά την επανέναρξη των λατρευτικών εκδηλώσεων πρόσωπο με πρόσωπο, κατά τη διάρκεια ενός lockdown. Ομοίως, μέλη της ορθόδοξης εβραϊκής κοινότητας της Νέας Υόρκης συγκρούστηκαν με τις αρχές, εξαιτίας της άρνησής τους να ακυρώσουν τις λατρευτικές συγκεντρώσεις τους. Ωστόσο, οι αντιφρονούντες θρησκευόμενοι φαίνεται να αποτελούν την μειοψηφία: οι περισσότεροι συμμορφώθηκαν με αυτού του είδους τα δρακόντεια κυβερνητικά διατάγματα.
Ένα σημαντικό δώρο του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού είναι η ιδέα ότι ένα άτομο είναι υπεύθυνο και πολύτιμο, ξέχωρα από το σύνολο. Όπως εξηγεί ο Larry Siedentop στο βιβλίο του Inventing the Individual (Επινοώντας το Άτομο), τα ηθικά και νομικά θεμέλια του δυτικού πολιτισμού οφείλουν πολλά σε αυτή την κληρονομιά. Πριν από αυτό, οι αρχαίοι Ρωμαίοι και Έλληνες θεωρούσαν την πίστη στην οικογένεια-φυλή ως το απόλυτο θρησκευτικό καθήκον.
Η κύρια ευθύνη των μελών της οικογένειας ήταν να κάνουν θυσίες στους προγόνους τους, οι οποίοι διαφορετικά θα μπορούσαν να μεταμορφωθούν σε εκδικητικούς δαίμονες προκαλώντας κακό στους απογόνους τους. Μια παρόμοια, αλλά λιγότερο απαιτητική, προσδοκία συνεχίζει να διαπερνά πολλές ασιατικές κοινωνίες σήμερα. Κάθε Αύγουστο, το φεστιβάλ Obon στην Ιαπωνία καλωσορίζει τελετουργικά τα πνεύματα των προγόνων στα σπίτια τους.
Η ελληνική πόλη-κράτος τελικά εξελίχθηκε από την οικογένεια-φυλή. Τότε, οι άνθρωποι είχαν αξία μόνο στο βαθμό που ήταν συνδεδεμένοι με την πόλη και εξυπηρετούσαν τα συμφέροντά της. Η έλευση της ιουδαιοχριστιανικής θρησκευτικότητας στον ελληνορωμαϊκό κόσμο υπονόμευσε αυτή την έννοια και την αντικατέστησε με την ιδέα ότι κάθε άτομο είχε ξεχωριστή σημασία, καθώς και προσωπική ευθύνη ενώπιον του Θεού.
Όπως το εξέφρασε ο Salman Rushdie, μια τέτοια σκέψη βοηθά να υποστηριχθεί «η κεντρική ιδέα όλης της ηθικής: ότι τα άτομα είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους». Αντίθετα, η σύγχρονη κολεκτιβιστική νοοτροπία συχνά δικαιολογεί την αδικοπραγία εις βάρος του ατόμου, αρκεί να πραγματοποιείται στο όνομα κάποιου μεγαλύτερου κοινωνικού αγαθού.
Δυστυχώς, το θρησκευόμενο άτομο συχνά όχι μόνο έπρεπε να παλέψει ενάντια στον κοσμικό κολεκτιβισμό αλλά και ενάντια σε μια θρησκευτική εκδοχή του. Ο Μαρτίνος Λούθηρος έφτασε, ως γνωστόν, να αντιταχθεί στις αρχές της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας της εποχής του. Αντιμέτωπος με την απαίτηση να υποταχθεί στην επίσημη διδασκαλία της Εκκλησίας, δήλωσε κατά την υπεράσπισή του, ότι δεν τόλμησε να παραμερίσει τις προσωπικές του πεποιθήσεις, δηλώνοντας ότι «το να πηγαίνει ενάντια στη συνείδησή του δεν είναι ούτε σωστό, ούτε ασφαλές».
Το επίμονο, παγκόσμιο φαινόμενο του θρησκευτικού κολεκτιβισμού εξακολουθεί να διατηρεί μεγάλη δύναμη και επιρροή. Σε πολλά μέρη του κόσμου, η θρησκεία λειτουργεί σαν μια ισχυρή δύναμη δέσμευσης και ελέγχου. Ο αρχιερέας/βασιλιάς των παγανιστικών κοινωνιών συχνά θεωρούνταν ως μια ενσαρκωμένη θεότητα. Ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο θεός-βασιλιάς Φαραώ είχε τη δύναμη να σκοτώνει, να υποδουλώνει ή να απαλλάσσεται από τη δουλεία. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βουδισμός του Ζεν παγιδεύτηκε στον μιλιταριστικό, αυτοθυσιαστικό, εθνικό σεχταρισμό της Ιαπωνίας, με αποτέλεσμα ένας μελετητής να την αποκαλέσει «Η λατρεία του Ζεν του Θανάτου».
Ομοίως, στο βιβλίο του, Preachers Present Arms (Ιεροκήρυκες Στα Όπλα), ο Ray Abrams εξιστορεί πόσοι εκκλησιαστικοί ηγέτες στις ΗΠΑ προώθησαν την ιδέα ότι οι Αμερικανοί είχαν θρησκευτικό καθήκον να συμμετάσχουν στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, θεωρώντας το ως ένα είδος «ιερού πολέμου». Επιπλέον, από τις απαρχές της η κολεκτιβιστική πίστη ήταν ένα ουσιαστικό συστατικό της σκέψης του Ισλάμ – που συχνά εκφράζεται σε στρατιωτικά εγχειρήματα.
Αρχικά, οι πρώτοι Χριστιανοί δεν είχαν στόχο να ελέγξουν την κοινότητα των απίστων γύρω τους. Η γνωστή διάκριση που έκανε ο Ιησούς μεταξύ της πίστης κάποιου στον Θεό και στον Καίσαρα («Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι...», κατά Μάρκον 12:17) είναι μια απόδειξη για αυτό. Ωστόσο, οι παγανιστικές φυλετικές θρησκείες της Ευρώπης αντικαταστάθηκαν τελικά από την ισχυρή, μεσαιωνική ρωμαιοκαθολική εκκλησιαστική οργάνωση. Σε αυτήν την κουλτούρα, η αποτελεσματικότητα των μυστηρίων δεν εξαρτιόταν από την προσωπική πίστη, αλλά αντίθετα από τον θεσμό της εκκλησίας, ως «εταιρικό» αγωγό της ευλογίας του Θεού. Η σωτηρία ενός ατόμου εξαρτιόταν από το να βρίσκεται κάτω από την αιγίδα αυτής της ιερής οργάνωσης, και η εκκλησία είχε επίσης τη δύναμη του ξίφους για να επιβάλει την ένταξη στους κόλπους της.
Αυτή η θρησκευτική και πολιτική εξουσία διέφθειρε τη ρωμαϊκή εκκλησία. Όταν ο Λόρδος Άκτον είπε το περίφημο ρητό του «Η εξουσία τείνει να διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απολύτως», ήξερε ότι ίσχυε και για τον Ρωμαιοκαθολικισμό. Έγραψε ένα βιβλίο για τη Σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου τον Αύγουστο του 1572, στο οποίο δεκάδες χιλιάδες Προτεστάντες Ουγενότοι στη Γαλλία πέθαναν μετά από υποκίνηση των εκκλησιαστικών και κρατικών αρχών.
Ακόμη και στον αγγλόφωνο κόσμο, χρειάστηκε πολύς χρόνος για να επιστρέψουμε στην ιδέα της Καινής Διαθήκης ότι ο Χριστιανισμός είναι τελικά θέμα ατομικής συνείδησης και δέσμευσης. Για παράδειγμα, η Πρεσβυτεριανή Ομολογία του Γουέστμινστερ δημιουργήθηκε αρχικά από το Αγγλικό Κοινοβούλιο ως πίστη που έπρεπε να επιβληθεί αναγκαστικά σε όλους στην Αγγλία. Η φυλάκιση, τα πρόστιμα, ή πιθανώς κι ο θάνατος, θα ήταν η μοίρα των αντιφρονούντων μη πρεσβυτεριανών.
Για την ευημερία της κοινωνίας, θεωρήθηκε ότι όλοι έπρεπε να συμμορφώνονται με ένα ενιαίο δόγμα και εκκλησιαστικό πολίτευμα. Χάρη στις μεταγενέστερες πολιτικές εξελίξεις, αυτό το σχέδιο δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Μεταξύ των δεκατριών αρχικών αμερικανικών αποικιών, ο Βαπτιστής Ρότζερ Ουίλιαμς ήταν ο πρώτος που εγγυήθηκε τη θρησκευτική ελευθερία για όλους στο Ρόουντ Άιλαντ.
Σε εκείνα τα ευλογημένα μέρη που κατάφεραν να αποκτήσουν την ελευθερία των ατόμων από τον κολεκτιβιστικό έλεγχο, χρειάστηκαν αιώνες αγώνων. Εκείνοι που τώρα απορρίπτουν αλόγιστα αυτήν την ελευθερία, δεν συνειδητοποιούν τι κάνουν. Όπως είχε πει κάποτε ο Χέρμπερτ Χούβερ, «η σωτηρία μας δεν θα έρθει μέσα από την συντριβή του ατομικισμού».
Bruce Davidson είναι καθηγητής ανθρωπιστικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Hokusei Gakuen στο Σαπόρο της Ιαπωνίας.