Πώς ο Ιησούς εξόρκισε τον κολεκτιβισμό της αρχαιότητας φέρνοντας στο επίκεντρο το άτομο
Άρθρο του David Gornoski, που δημοσιεύτηκε στις 6/1/2017 από το Foundation for Economic Research. Χρόνος ανάγνωσης 7'
Στην Ιστορία αναδύθηκε μια δυναμική κόντρα στην κυρίαρχη κουλτούρα, που παράγει αντίρροπες αφηγήσεις, οι οποίες καταπολεμούν σταδιακά τις κυρίαρχες κολεκτιβιστικές μας αντιλήψεις για τον κόσμο. Το αποκαλώ «η επανάσταση της ατομικότητας», και θεμελιωτής της είναι ο Ιησούς της Ναζαρέτ, που εξόρκισε τη βία που ενέχεται στον κολεκτιβισμό και εξόρισε μακριά την ενοχική, υποτιμητική, κακοποιητική φωνή του πλήθους
Έχετε πιάσει ποτέ τον εαυτό σας να παίζει έναν ρόλο γραμμένο από τους γύρω σας; Είτε είναι μέλος της οικογένειας, σύντροφος, κοινωνική ομήγυρη, εργασιακός αντίπαλος, ή αφεντικό, οι άνθρωποι έχουμε την τάση να υιοθετούμε τα σενάρια άλλων ανθρώπων για εμάς.
Εάν ντύνεστε πολύ κομψά, οι άνθρωποι σας αποκαλούν σνομπ, οπότε αρχίζετε να συμπεριφέρεστε σαν σνομπ. Εάν αρκετές εξωτερικές φωνές σας εγκιβωτίσουν σε έναν συγκεκριμένο ρόλο, αποκτάτε την τάση να υιοθετήσετε κάποια χαρακτηριστικά αυτού του ρόλου.
Ο τοξικομανής, εάν παρωθηθεί να παίξει το ρόλο του αντικοινωνικού ναυαγίου της ζωής, συχνά θα καταλήξει να φέρεται ως τέτοιο.
Ο επιχειρηματίας με την ανταγωνιστική προσωπικότητα «τύπου Α», καταλήγει να γίνεται ψυχρός, άπληστος και αναξιόπιστος καθώς οι ρητές και οι υπόρρητες αντιλήψεις των άλλων για τον ρόλο του επηρεάζουν υποσυνείδητα τον τρόπο με τον οποίο εξωτερικεύει τον ρόλο του.
Αυτές οι μεγάλες (ή φθοροποιές) προσδοκίες μπορούν να προκαλέσουν επαχθείς συγκρούσεις και πικρίες στη ζωή μας, ιδιαίτερα στο πολιτισμικό και το πολιτικό επίπεδο. Οι άνθρωποι τείνουν να κινούνται προς την συμμόρφωση με τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης. Αυτός είναι ο κανόνας, ο βασικός τρόπος λειτουργίας του ανθρώπινου είδους.
Εκείνη η παλιά θρησκεία
Οι ομάδες που σχηματίζουμε τείνουν να μας δίνουν μια αίσθηση υπερβατικότητας - δηλαδή, ένα αίσθημα πως είμαστε ικανοί να γίνουμε κάτι μεγαλύτερο από εμάς τους ίδιους - καθώς υιοθετούμε τα ίδια μοτίβα σκέψης, τους ίδιους θυμούς, τα ίδια πάθη, τα μίση, τις τελετουργίες, τη ρητορική και τους ίδιους εχθρούς ενός κοινού σώματος ανθρώπων.
Το να ενεργούμε ως ομάδες – είτε αυτές ορίζονται από τον μαρξισμό, τη φυλετική ταυτότητα, είτε τον φιλελευθερισμό – έχει έναν τρόπο να φέρει στη ζωή μας ειρήνη, τάξη και μια αίσθηση σκοπού. Είναι η «παλιά μας θρησκεία», μπορείτε να πείτε. Εξάλλου, η «θρησκεία» στα αγγλικά προέρχεται από τη λατινική ρίζα «relego», που σημαίνει «ενώνω».
Η κουλτούρα, είτε πρόκειται για το έθνος είτε για μια παρέα φίλων, είναι ο τρόπος με τον οποίο εξωτερικεύουμε τη θρησκεία μας, την «ένωσή» μας. Οι συλλογικές μας κουλτούρες φτάνουν στην μεγαλύτερή τους έκσταση όταν βρίσκουμε ένα άτομο – συνήθως κάποιον που δεν εκτελεί το σενάριο που εγκρίνουμε – ώστε να το αποβάλουμε, ή να διεξάγουμε έναν πόλεμο εναντίον του. Το να εκδιώκουμε έναν απροσάρμοστο, έναν πεισματάρη συνήγορο του διαβόλου, ή έναν ιδεολογικό αποστάτη, συσπειρώνει και ενοποιεί τις κοινές και παθιασμένες πεποιθήσεις μας, και επενεργεί στο σημείο να γινόμαστε όλοι σαν ένα σώμα που εξουδετερώνει ένα τοξικό δηλητήριο για την υγεία μας.
Η κουλτούρα μας δημιουργεί μια βίαιη, αυτοεκπληρούμενη συστημική εκκαθάριση. Τα αναισθητοποιημένα άτομα της βιομηχανίας του σεξ, οι οπλισμένοι έμποροι που προωθούν τα ναρκωτικά τους, δεν εμφανίζονται απλά εν κενώ. Είναι τα συμπτώματα αρκετών γύρων εκκαθάρισης από κολεκτιβιστικές ομάδες. Ναι, είναι οι τελικοί υπεύθυνοι για τις ενέργειες που κάνουν, μην με παρεξηγήσετε, αλλά όταν αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους ως «Αλλότριους», δημιουργούμε μόνοι μας τα τέρατα που αναζητούσαμε.
Φαίνεται πως έχουμε ανάγκη από αυτά τα τέρατα.
Η πόρνη με το άδειο βλέμμα είναι εκεί έξω, έτσι ώστε εμείς να βρισκόμαστε εδώ, όσο πιο μακριά γίνεται από τη δική της μοίρα στη ζωή. Ο ένοπλος έμπορος ναρκωτικών είναι αυτός που είναι, έτσι ώστε εμείς να μπορούμε να συγκρίνουμε τους δικούς μας ,κοινωνικά εγκεκριμένους, δείκτες σεβασμού έναντί του.
Ιστορίες αποδιοπομπαίων τράγων
Πού διδασκόμαστε τις συλλογικές πολιτισμικές μας αξίες; Από τις ιστορίες που αφηγούμαστε. Αυτό προσφέρουν η εκπαίδευση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η τέχνη: ιστορίες που ενισχύουν τον κολεκτιβισμό ως τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος. Πρέπει να επιλέξουμε μια πλευρά, να παίζουμε με τους κανόνες του παιχνιδιού, και να αγωνιζόμαστε για την υπεροχή έναντι των άλλων αντίπαλων ομάδων. Για πάντα, προφανώς.
Τα ρεπορτάζ των νυχτερινών δελτίων για μια ακόμα επιτυχημένη σύλληψη εμπόρων ναρκωτικών σε ένα υποβαθμισμένο μέρος της πόλης έχουν σκοπό να μας θυμίζουν το εξής: παίξτε με τους κανόνες που έχει σχεδιάσει η ομάδα μας, διαφορετικά θα υποστείτε βία και εξοστρακισμό. Θα γίνετε Αλλότριοι.
Υπάρχει όμως ένας «ιός» στο σενάριο. Στην Ιστορία αναδύθηκε μια δυναμική κόντρα στην κυρίαρχη κουλτούρα, που παράγει αντίρροπες αφηγήσεις, οι οποίες διαβρώνουν αργά τις κυρίαρχες κολεκτιβιστικές μας αντιλήψεις για τον κόσμο. Αυτές οι αφηγήσεις αφήνουν τα δακτυλικά τους αποτυπώματα στους κοινωνικούς κανόνες και τις επιθυμίες μας, ανεξάρτητα από το εάν τις συνειδητοποιούμε και ανεξάρτητα από το πώς οι κολεκτιβιστικές μας ομάδες τις καπηλεύονται για τις δικές τους βίαιες εκστρατείες. Αυτές οι αφηγήσεις αποτελούν καλά νέα για όλους τους αποσυνάγωγους, στην πραγματικότητα, για όλα τα άτομα που αναζητούν το θάρρος να απορρίψουν το ψεύδος του όχλου που είναι ο κολεκτιβισμός.
Το αποκαλώ «η επανάσταση της ατομικότητας», και θεμελιωτής της είναι ο Ιησούς της Ναζαρέτ.
Πέρα από τα λόγια, ο Ιησούς άσκησε στην πράξη την αισθητική της ατομικότητας. Δημιούργησε ένα ανατρεπτικό και μεταδοτικό «ιό» στο παλιό, κολεκτιβιστικό μας σύστημα, που ανέστρεψε το κυρίαρχο σενάριο: «όταν η ομάδα σας απειλείται ή πιέζεται, βρείτε έναν κοινό εχθρό και εκδιώξτε τον. Κατηγορήστε τον. Απ-ανθρωποποιήστε τoν. Σκότωσέ τον».
Στο νέο σενάριο που ο Ιησούς μας κάλεσε όλους να ερμηνεύσουμε, πρώτος εκείνος παραδέχεται ανοιχτά ότι είναι κι ο ίδιος μιμητής. Δεν παρουσιάζεται ως ο δημιουργός οποιουδήποτε πράγματος, αλλά αποδίδει όλες τις ιδέες του στον πατέρα του, τον Θεό. Στη συνέχεια, ζητά από όσους τον ακούν να μιμηθούν αυτή τη μίμηση του Θεού – μια μίμηση ελέους, όχι ανθρωποθυσίας – βρίσκοντας έτσι την υπέρβαση, πέρα από τις βίαιες κολεκτιβιστικές μας εκκαθαρίσεις.
Εξορκίζοντας το πλήθος μέσα από το άτομο
Σε αυτό το ερμηνευτικό πλαίσιο, οι μαρτυρίες για την αποστολή του Ιησού είναι αναζωογονητικές κι αποκαλυπτικές. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η ιστορία του Δαιμονισμένου στα Γέργεσα.
Μια φιλολογική ανάλυση μας δείχνει την επανάσταση που λαμβάνει χώρα σ’ αυτήν την αφήγηση. Το αν κάθε στοιχείο είναι κυριολεκτικό ή όχι είναι πέρα από το πεδίο αυτής της ανάλυσης. Το θέμα της φιλολογικής μας ανάλυσης είναι το τι επίδραση έχει η αφήγηση συμβολικά στο κοινό που την ακούει –ένα κοινό ακόμη περισσότερο εμποτισμένο, σε σχέση με εμάς σήμερα, σε μια κουλτούρα για την οποία η κολεκτιβιστική βία ήταν ιερή.
Ο Ιησούς διασχίζει το Τιβέριο Πέλαγος για να φτάσει στη ρωμαϊκή ειδωλολατρική πόλη Γέργεσα. Αμέσως, αντικρίζει έναν δαιμονισμένο άνδρα. Ο άνδρας ουρλιάζει και ζει ανάμεσα στους τάφους, μακριά από την πολιτισμένη κοινωνία. Όταν δεν οδύρεται, λιθοβολεί νευρωτικά τον εαυτό του. Προφανώς, αυτή η κοινότητα τον έχει αποξενώσει τόσο ολοκληρωτικά, που ερμηνεύει τον ρόλο του απάνθρωπου τέρατος από μόνος του. Εκείνοι δεν χρειάζεται καν να αγγίξουν ούτε μια πέτρα.
Ο Ιησούς τον ρωτά ποιο είναι το όνομά του. Εκείνος απαντά αινιγματικά, «Λεγεώνα, γιατί είμαστε πολλοί». Μια ρωμαϊκή λεγεώνα ήταν το σπουδαιότερο σύμβολο της ισχύος της ρωμαϊκής συλλογικότητας. Ήταν το όχημα μέσω του οποίου η αυτοκρατορία κατείχε επαρχίες όπως κι η πατρίδα του ίδιου του Ιησού.
Και μια λεγεώνα ήταν πολυπληθής, κάθε μονάδα αποτελείτο από 3.000 έως 5.000 στρατιώτες. Η λατινική λέξη legio χρησιμοποιείτο για την αναφορά σε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων. Σήμαινε επίσης «ένα επιλεγμένο σώμα». Ο δαιμονισμένος είναι το ένα επιλεγμένο σώμα και οι πολλοί άνθρωποι ταυτόχρονα. Υπάρχει μια διττή σημασία στην αφήγηση. Οι φιλόσοφοι την αποκαλούν «το παράδοξο του ενός και των πολλών»: είναι η λογική της ανθρωπότητας.
Οι πολλές φωνές μέσα στο κεφάλι του ανθρώπου παρακαλούν τον Ιησού να μην τους εξορίσει από τη χώρα. Έτσι ο Ιησούς τους στέλνει σε ένα κοπάδι χοίρων – τα ζώα της κοινότητας – που συλλογικά πέφτουν στη θάλασσα σαν ένα σώμα. Στην εβραϊκή λογοτεχνία, η θάλασσα συσχετίζεται πάντα συμβολικά με το χάος.
Σε αυτό το κείμενο, έχουμε τον πρώτο στον κόσμο εξορκισμό ενός πλήθους μέσα από ένα άτομο. Με άλλα λόγια, έχουμε μια παράσταση στην οποία η αφήγηση δεν ενισχύει την επικρατούσα αφήγηση των συλλογικών φορέων που καταλαμβάνουν τα άτομα για να ενισχύσουν την κοινή τους αρετή εναντίον ενός κακού ανθρώπου. Αντίθετα, έχουμε έναν αποσυνάγωγο να εξορκίζεται από τις κολεκτιβιστικές φωνές στο κεφάλι του. Σε αυτές τις φωνές δίνεται ένα κατάλληλο σπίτι, ένα κοπάδι από πλάσματα κατώτερα από τον άνθρωπο, που μιμούνται αψήφιστα την καταστροφή που τα ίδια προκαλούσαν πριν, καθώς πνίγονται στη θάλασσα – και πάλι, μια λογοτεχνική μεταφορά για το χάος.
Έχοντας απομείνει χωρίς τον αποδιοπομπαίο τους τράγο, οι Πολλοί - η φωνή του πλήθους που στοίχειωσε τον άντρα εξοστρακίζοντάς τον ανάμεσα σε πτώματα και κάνοντάς τον να λιθοβολεί αδιάκοπα τον εαυτό του – αποκαλύπτονται συμβολικά από την αφήγηση, υποδηλώνοντας τι βλέπουν οι συγγραφείς του Ευαγγελίου για την πολιτισμική τους θέση (σ.σ. των Πολλών) στο σχέδιο του Ιησού για το μέλλον: ζωώδεις αγέλες που οδηγούνται σε ένα αυτοκαταστροφικό χάος.
Αντί να βοηθήσει ο Ιησούς το πλήθος να εξοντώσει τον κοινό εχθρό, απελευθερώνει το άτομο από την κατάληψη του πλήθους. Το κολεκτιβιστικό σενάριο δεν τον κρατά πια αλυσοδεμένο. Ντυμένος πλέον, και με σώας τα φρένας, ο άντρας – απαλλαγμένος από το κολεκτιβιστικό σενάριο που καταλάμβανε την ύπαρξή του – δεν μπορεί πια να προσφέρει στην πόλη του την κάθαρση και το συλλογικό κριτήριο ομαλότητας στο οποίο βασίζονταν (σ.σ. εξ αντιπαραβολής). Ως τέτοια, η συλλογικότητα τρομοκρατείται. Ζητούν από τον Ιησού να φύγει αμέσως. Το μαγικό αντίδοτό τους για την ειρήνη, την τάξη και την κοινή αίσθηση ευημερίας, έχει κλαπεί. Ο άνδρας, με αποκατεστημένη την αίσθηση του εαυτού του, ζητά από τον Ιησού να τον αφήσει να τον ακολουθήσει. Ο Ιησούς του λέει να μείνει εκεί και να διδάξει στους συμπολίτες του το έλεος που έδειξε σ’ εκείνον.
Οι δικοί μας δαίμονες
Πρέπει να συνεχίσουμε να ερμηνεύουμε αυτήν την αντισυμβατική ιστορία στο σήμερα. Οι πλησίον μας αποστερούνται την ανθρώπινη υπόστασή τους από μια κοινωνία που τους αλέθει σε προδιαγεγραμμένα καλούπια, τα οποία τους κλέβουν τη ζωντάνια και την αξιοπρέπεια της προσωπικότητάς τους. Ρίχνουμε τους απροσάρμοστους σε ανθρώπινα κλουβιά, σαν ζώα. Τους επιτρέπουμε να «λιθοβολούν» τον εαυτό τους καθώς αυτοθεραπεύονται με καταστροφικά ναρκωτικά για να αντιμετωπίσουν την κοινωνική αποξένωση. Ευτελίζουμε και εμπορευματοποιούμε το σεξ κάθε μέρα, σε κάθε πτυχή της λαϊκής κουλτούρας, και στη συνέχεια εξορίζουμε τις εργαζόμενες στη βιομηχανία του σεξ και τους αξιοθρήνητους πελάτες τους, στους ζωντανούς τάφους των φυλακών.
Ωθούμε τους γύρω μας να προσκολληθούν ακόμα πιο εγωιστικά στην υπερ-ανταγωνιστικότητα και την απληστία στο χώρο της αγοράς, δημιουργώντας ολοένα και περισσότερες λαβυρινθώδεις, απρόσωπες τελετουργικές δοκιμασίες, τις οποίες ονομάζουμε «ρυθμιστικούς κανονισμούς», τους οποίους καλούνται να υπερπηδήσουν, ώστε να μην υφαρπάξουμε τα χρήματά τους μέσω προστίμων, ή να μην τους στείλουμε πίσω από τα κάγκελα.
Τα κάνουμε όλα αυτά, φυσικά, σύμφωνα με το νέο αφήγημα της θυματοποίησης. Νόμοι που ληστεύουν την προσωπικότητα και σκοτώνουν την καινοτομία, καμουφλάρονται με αφηγήματα που κατευνάζουν την γνωστική μας ασυμφωνία: ναι, θα στείλουμε ένοπλους φορείς του κράτους για να χρησιμοποιήσουν βία και να λεηλατήσουν έναν παραγωγό απαστερίωτου γάλακτος, αλλά το κάνουμε λόγω των πιθανών θυμάτων που αυτός μπορεί να προκαλέσει.
Η πανάρχαια κολεκτιβιστική μας βία, θανάσιμα λαβωμένη από τον «ιό» της χριστιανικής ατομικότητας για πάνω από δύο χιλιετίες πλέον, πρέπει να βρει έξυπνους τρόπους για να καταφύγει σε απομιμήσεις της -κόντρα στο ρεύμα- υπεράσπισης των θυμάτων και των αποσυνάγωγων από του Ιησού – εκείνων που είναι πιο επιρρεπείς να υποστούν την κολεκτιβιστική βία.
Χρειαζόμαστε από τον FDA (σ.σ. Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων) να ποινικοποιήσει πράξεις που δεν είναι βίαιες, ώστε η «άγρια δύση» των εθελούσιων ανταλλαγών και της καινοτομίας που σέβεται τις προσωπικότητες, να μην αφήσει τους ανθρώπους να γίνουν θύματα απατεώνων και επιτήδειων;
Όχι, στην πραγματικότητα, δεν χρειαζόμαστε κάτι τέτοιο. Η προστασία από την απάτη θα είναι πάντα ένα χαρακτηριστικό συμβατό με μια εθελούσια τάξη ελεύθερων προσωπικοτήτων. Είναι ένας μηχανισμός αυτοάμυνας που προστατεύει τα θύματα από την πραγματική βία, κι όχι από ένα φανταστικό μελλοντικό χάος, που δικαιολογεί την προληπτική άσκηση επιθετικής βίας.
Είναι η κολεκτιβιστική βία και η κατάληψη του νου μας από αυτήν, που πρέπει να εξορκίσουμε. Πρέπει να εξορίσουμε την ενοχική, υποτιμητική, κακοποιητική φωνή των Πολλών που κατέχει τον νου των σύγχρονων «δαιμονισμένων» της δικής μας επινόησης, των αναγκαίων θυμάτων μας. Η δρόμος μας είναι προσωπική βοήθεια και το έλεος, όχι η συλλογική βία. Γίνετε αυτός ο δρόμος.
Ο David Gornoski είναι επιχειρηματίας, συγγραφέας και συμμετέχει σε δημόσιες εκδηλώσεις ως ομιλητής. Πρόσφατα ξεκίνησε ένα πρότζεκτ, που ονομάζεται A Neighbor’s Choice , το οποίο επιδιώκει να εισαγάγει την κουλτούρα μη βίας του Ιησού τόσο στους Χριστιανούς όσο και στο ευρύτερο κοινό. «Η επιλογή του πλησίον» είναι επίσης ο τίτλος της εβδομαδιαίας ραδιοφωνικής εκπομπής του σχετικά με την κρατική βία και τις εναλλακτικές λύσεις σε αυτήν.