Πώς θα ρυθμίσουμε την πρόσβαση στον ήλιο; (μιας και το κράτος ρυθμίζει σχεδόν όλα τα άλλα)
Άρθρο του Connor Mortell, που δημοσιεύτηκε στις 3/7/2023 από το Mises Institute
Έχουμε «δικαίωμα στο ηλιακό φως»; Πώς θα διεκδικήσουμε αυτό μας το δικαίωμα; Ο Murray Rothbard μας παρέχει κάποιες απαντήσεις
Όταν σκεφτόμαστε την «ηλιακή ενέργεια», φανταζόμαστε ένα χωράφι ή μια στέγη γεμάτη γυάλινες πλάκες που παράγουν ηλεκτρισμό. Ωστόσο, αυτή είναι απλώς μια πιο πρόσφατη εξέλιξη στη διοχέτευση της ενέργειας του ήλιου. Τα περισσότερα ιστορικά της ηλιακής ενέργειας ξεκινούν με αφηγήσεις για τη χρήση μεγεθυντικών φακών και καθρεφτών για την παραγωγή φωτιάς. Από τον 1ο έως τον 4ο αιώνα, οι Ρωμαίοι άρχισαν να περιλαμβάνουν μεγάλα παράθυρα με νότιο προσανατολισμό στα διάσημα λουτρά τους, βελτιστοποιώντας τη θερμική ενέργεια που παρείχε ο ήλιος για τη θέρμανση των κτιρίων.
Ωστόσο, αυτό οδήγησε σε μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Τον 6ο αιώνα, όχι μόνο τα λουτρά, αλλά και πολλά ρωμαϊκά σπίτια και δημόσια κτίρια είχαν όλα την τάση να διαθέτουν έναν ηλιόλουστο χώρο. Ως εκ τούτου, ο Κώδικας του Ιουστινιανού κατοχύρωσε στην πραγματικότητα τα «δικαιώματα στον ήλιο», έτσι ώστε κάθε άτομο να έχει εγγυημένη πρόσβαση στον ήλιο. Μόλις η κυβέρνηση κατοχυρώσει την πρόσβαση στον ήλιο ως δικαίωμα, είναι εύκολο να συγκρίνουμε τα «δικαιώματα στον ήλιο» με το δικαίωμα στα παπούτσια, της υποθετικής κυβέρνησης του Murray Rothbard :
«Ο ελευθεριστής που θέλει να αντικαταστήσει την κυβέρνηση με ιδιωτικές επιχειρήσεις στους παραπάνω τομείς αντιμετωπίζεται, επομένως, με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετωπιζόταν εάν η κυβέρνηση, για διάφορους λόγους, προμήθευε παπούτσια ως μονοπώλιο χρηματοδοτούμενο από φόρους. Εάν η κυβέρνηση και μόνο η κυβέρνηση είχε το μονοπώλιο του κλάδου της κατασκευής υποδημάτων και της λιανικής τους πώλησης, πώς θα αντιμετώπιζε το μεγαλύτερο μέρος του κοινού τον ελευθεριστή που ήρθε τώρα για να υποστηρίξει ότι η κυβέρνηση οφείλει να φύγει από τον κλάδο των υποδημάτων και να τον ανοίξει στις ιδιωτικές επιχειρήσεις; Αναμφίβολα θα αντιμετωπιζόταν ως εξής: οι άνθρωποι θα θρηνολογούσαν, «Πώς μπορείς;; Είσαι εχθρός του λαού, και των φτωχών ανθρώπων που φορούν παπούτσια! Και ποιος θα προμήθευε παπούτσια στον λαό, εάν η κυβέρνηση εγκατέλειπε τον κλάδο; Πες μας το! Να είσαι εποικοδομητικός! Είναι εύκολο να είσαι αρνητικός και εξυπνάκιας με την κυβέρνηση, αλλά πες μας ποιος θα παρείχε τα παπούτσια; Ποιοι άνθρωποι συγκεκριμένα; Πόσα καταστήματα υποδημάτων θα ήταν διαθέσιμα σε κάθε πόλη και κωμόπολη; Πώς θα κεφαλαιοποιούνταν οι εταιρείες υποδημάτων; Πόσες μάρκες θα υπήρχαν; Τι υλικό θα χρησιμοποιούσαν; Ποιες θα ήταν οι ρυθμίσεις της τιμολόγησης των παπουτσιών; Δεν θα χρειαζόταν άραγε μια ρύθμιση της βιομηχανίας υποδημάτων, για να εξασφαλιστεί ότι το προϊόν θα είναι αξιόπιστο; Και ποιος θα το προμήθευε τους φτωχούς; Τι θα γινόταν εάν ένας φτωχός δεν είχε τα χρήματα να αγοράσει ένα ζευγάρι παπούτσια;».
Μόλις κατοχυρωθεί το δικαίωμα στον ήλιο, μπορούν να τεθούν όλες αυτές οι πανομοιότυπες ερωτήσεις. Ένα ηλιόλουστο δωμάτιο ανεβάζει την τιμή ενός σπιτιού και οι φτωχοί θα αποκλείονται εξαιτίας του οικονομικού ανταγωνισμού, αν δεν έχουν ένα εγγυημένο δικαίωμα στον ήλιο. Κάποιος θα μπορούσε να θρηνολογήσει ότι, αν δεν υποστήριζε αυτό το δικαίωμα, θα θεωρείτο αντίθετος με το να κάθονται οι άνθρωποι τον ήλιο και να αντλούν βιταμίνη D. Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα ισχυρότερο επιχείρημα για τη κρατική ρύθμιση της πρόσβασης στον ήλιο. Ενώ το ηλιακό φως δεν είναι οικονομικό αγαθό —δεν είναι πεπερασμένο— ανταποκρίνεται πολύ περισσότερο στον ορισμό του δημόσιου αγαθού από ό,τι τα παπούτσια. Αυτό συμβαίνει επειδή τα δημόσια αγαθά είναι τόσο μη ανταγωνιστικά, όσο και μη εξαιρούμενα. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο που χρησιμοποιεί το αγαθό δεν αφαιρεί την απόλαυση του αγαθού από ένα άλλο άτομο, και ότι η χρήση του αγαθού δεν μπορεί να αποτραπεί με τέτοιο τρόπο ώστε οι μη πληρώνοντες να μην απολαμβάνουν το αγαθό.
Πολλοί πιο έξυπνοι άνθρωποι από εμένα έχουν αναλύσει τα σφάλματα στην θεωρία των δημόσιων αγαθών, επομένως αυτό το άρθρο δεν σκοπεύει απαραιτήτως στο να αναλύσει την θεωρία με βάση τα οικονομικά, αλλά περισσότερο στο να δώσει ένα παράδειγμα του εσφαλμένου συμπεράσματός ότι αυτού του είδους τα αγαθά πρέπει να ρυθμίζονται από το κράτος. Αν και ο ήλιος δεν είναι πεπερασμένο αγαθό και επομένως δεν είναι οικονομικό αγαθό, μετατρέπεται σε τέτοιο αγαθό με συγκεκριμένους τρόπους, όπως εάν ένα κτίριο δίπλα στο σπίτι σας αυξηθεί σε ύψος και σας εμποδίζει από το να δέχεστε το φως του ήλιου στον ηλιόλουστο χώρο σας. Έτσι, η πρόσβαση στον ήλιο έχει κάθε λόγο για να ρυθμιστεί κρατικά, από την σκοπιά αυτής της θεωρίας.
Ωστόσο, όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν έχουμε «δικαίωμα στον ήλιο». Κι όμως, εξακολουθούμε να καταφέρνουμε να δεχόμαστε το ηλιακό φως, αν και δεν έχουμε όλοι χώρους ηλιοθεραπείας. Είναι αλήθεια ότι χωρίς το κατοχυρωμένο δικαίωμα στον ήλιο, πολλοί από εμάς έχουμε καταλήξει χωρίς χώρους για ηλιοθεραπεία —πιθανώς η πλειονότητά μας μάλιστα. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι μας έχουμε στερηθεί το φυσικό μας δικαίωμα στον ήλιο, αλλά απλώς ότι έχουμε επιδείξει μια προτίμηση για διαφορετικά είδη φωτός.
Ενώ οι κηροποιοί του κόσμου τούτου μπορεί να θέλουν να χρησιμοποιήσουν το κράτος για να μας στερήσουν εντελώς το φως του ήλιου, δεν πρέπει να πάμε προς την άλλη κατεύθυνση και να ενεργούμε σαν να έχουμε το λεγόμενο δικαίωμα στον ήλιο. Ενώ, προφανώς, τα δικαιώματα στο φως του ήλιου δεν είναι το ζήτημα της εποχής μας, κάθε φορά που ακούμε έναν ζηλωτή να εμφανίζεται στο προσκήνιο με μια νέα ιδέα για κάποια καινούργια θετικά δικαιώματα, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι κάθε ένα από αυτά είναι τόσο γελοίο, όσο κι ένα «δικαίωμα στον ήλιο».
Ο Connor Mortell έλαβε το BBA του στα οικονομικά από το Texas Christian University και το MBA του από το Florida State University. Ο Connor εργάστηκε ως νομοθετικός σύμβουλος στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Φλόριντα από το 2019 έως το 2021 και στη συνέχεια εργάστηκε για δύο χρόνια ως δάσκαλος, διδάσκοντας αρχικά στο νηπιαγωγείο και την πρώτη δημοτικού, αργότερα διδάσκοντας στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Ο Connor ήταν συνεργάτης του 2023 στο Ινστιτούτο Mises και επί του παρόντος είναι διδακτορικός φοιτητής στο Texas Tech University.