Το κράτος ως σύγχρονη δεισιδαιμονία: Ξορκίζοντας τις ψευδαισθήσεις περί εξουσίας
Άρθρο του Michael Matulef, που δημοσιεύτηκε στις 28/8/2023 από το Mises Institute
Για τις προοδευτικές ελίτ, το κράτος (τουλάχιστον ένα κράτος που διοικείται από προοδευτικούς) είναι παντοδύναμο και παντογνώστης. Για όποιον κατανοεί το πώς λειτουργούν τα πράγματα, το κράτος είναι μια οργάνωση που συνήθως διοικείται από γκάνγκστερ
Χωρίς την εσφαλμένη κοινή πεποίθηση και αντίληψη περί του κράτους, ως δίκαιου και απαραίτητου, και χωρίς την οικειοθελή συνεργασία του πληθυσμού, ακόμη και η πιο ισχυρή, φαινομενικά, κυβέρνηση θα κατέρρεε και οι εξουσίες της θα εξαϋλώνονταν. Έτσι, απελευθερωμένοι, θα ανακτούσαμε το δικαίωμά μας στην αυτοπροστασία, και θα μπορούσαμε να απευθυνθούμε σε ελεύθερους και μη κρατικά ρυθμισμένους ασφαλιστικούς φορείς, για αποτελεσματική, επαγγελματική αρωγή σε όλα τα ζητήματα προστασίας και επίλυσης συγκρούσεων.
—Hans-Hermann Hoppe, The Production of Defense
Στη σύγχρονη εποχή, το κράτος έχει προσλάβει μια αύρα ιερού αλάθητου, επιβάλλοντας την αδιαμφισβήτητη αφοσίωση και τον ζήλο στους υπηκόους του. Αυτή η τυφλή πίστη αντικατοπτρίζει την ένθερμη ευλάβεια που απονεμόταν κάποτε στους σαμάνους στις αρχαίες κοινωνίες, όπου η πίστη και η παράδοση υπερείχαν της ορθολογικής έρευνας. Ωστόσο, σε αντίθεση με εκείνα τα οργανικά συστήματα των παλαιών εποχών, με ρίζες στην κοινότητα, η διεκδικούμενη υπεροχή του σύγχρονου κράτους δεν πηγάζει από οποιαδήποτε τεκμηριωμένη βάση ή εμπειρική εκτίμηση, αλλά αντίθετα, από διάχυτους μύθους γύρω από την υποτιθέμενη παντογνωσία του και τις καλοήθεις προθέσεις του.
Το κράτος ως ανθρωπογενής μύθος
Παρά την κυρίαρχη πεποίθηση, το κράτος δεν διαθέτει εκ φύσεως δυνάμεις που υπερβαίνουν εκείνες που διαθέτουν τα απλά άτομα. Το κράτος είναι μια ανθρώπινη εφεύρεση, που επινοήθηκε ως οργανωτικό εργαλείο για τον συντονισμό των συλλογικών υποθέσεων, όχι ως θεότητα που πρέπει να λατρεύεται χωρίς επιφυλάξεις. Κι όμως, ο μέσος σύγχρονος πολίτης συναινεί χωρίς αντίσταση στη δεδηλωμένη αυθεντία του κράτους, υπακούοντας στις συχνά διφορούμενες επιταγές του, σαν να ήταν θεϊκές εντολές εγγεγραμμένες στην πέτρα.
Όπως οι ειδωλολάτρες που πραγματοποιούν τελετουργίες για να κατευνάσουν τα ιδιοσυγκρασιακά πνεύματα, οι ψηφοφόροι σήμερα συμμετέχουν σε εκλογές και πολιτικές διαδικασίες, ελπίζοντας να διαμορφώσουν τη μοίρα του έθνους τους και να την ευθυγραμμίσουν με τα δικά τους συμφέροντα. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες χρησιμεύουν κυρίως για τη διαιώνιση της μυθολογικής νομιμότητας του κρατικού μηχανισμού, όπως ακριβώς οι παγανιστικές τελετουργίες λειτουργούσαν για να εντείνουν το εξυψωμένο στάτους ενός σαμάνου στη φυλή. Ούτε οι σαμάνοι ούτε τα κράτη κατέχουν πραγματικά τις εκτεταμένες δυνάμεις που τους αποδίδουν οι πιστοί οπαδοί τους. Η αυθεντία τους δεν πηγάζει από εμπειρικά γεγονότα, αλλά από τη διακίνηση πειστικών μύθων και την εμφύσηση κοινωνικών εξαρτήσεων.
Αναγνωρίζοντας την ανθρώπινη προέλευση και την ατζέντα της δημιουργίας μύθων, που δίνουν νομιμότητα στην κρατική εξουσία, μπορούμε να αρχίσουμε να επαναξιολογούμε θεμελιωδώς τη σχέση μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνώμενων. Αυτή η αλλαγή προοπτικής μας δίνει τη δυνατότητα να αμφισβητήσουμε το ιερό κύρος του κράτους και να εξερευνήσουμε εναλλακτικές οργανωτικές μορφές, που δίνουν προτεραιότητα στην ατομική αυτονομία, την εθελοντική συνεργασία και την αυθόρμητη τάξη.
Η μυθοπλασία της κρατικής παντογνωσίας
Η άστοχη εμπιστοσύνη στην κρατική εξουσία συχνά έχει τις ρίζες της σε μια υπερβολική άποψη για τις γνώσεις και τις δυνατότητές της. Το κράτος συχνά απεικονίζεται ως μια παντογνώστης, παντοδύναμη οντότητα, ικανή να σχεδιάσει και να χειραγωγήσει αριστοτεχνικά την κοινωνία, καθώς και να καθοδηγήσει καλοπροαίρετα τις μάζες προς τη φώτιση. Στην πραγματικότητα, κανένας μεμονωμένος οργανισμός ή θεσμός, ανεξάρτητα από τους πόρους και τις τεχνολογικές δυνατότητες που διαθέτει, δεν μπορεί ποτέ να ελπίζει ότι θα αποκτήσει την πλήρη εικόνα του απίστευτα περίπλοκου και συνεχώς εξελισσόμενου δικτύου που είναι ο ανθρώπινος πολιτισμός.
Η πεποίθηση ότι οι ατελείς και θεμελιωδώς περιορισμένοι ανθρώπινοι θεσμοί μπορούν να κατανοήσουν πλήρως και να χειραγωγήσουν τα δυναμικά κοινωνικά συστήματα είναι μια φαντασίωση, μια αυταπάτη μεγαλείου. Και όμως, εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να εκχωρούν οικειοθελώς την προσωπική τους υπόσταση μπροστά στο μυθικό είδωλο του κράτους, δηλώνοντας σιωπηρή και αδιαμφισβήτητη πίστη στη φανταστική παντογνωσία και καλοσύνη του. Παραδίδουν την αυτονομία της ζωής τους, για να συμμετάσχουν στο θέαμα των εκλογών που υπόσχονται αλλαγές, αλλά επανειλημμένα αποτυγχάνουν να επιτύχουν μια ουσιαστική μεταρρύθμιση ώστε να καταλύσουν τα εδραιωμένα συμφέροντα.
Ο Θρίαμβος της Αυθόρμητης Τάξης
Σε πλήρη αντίθεση με το παράδειγμα του άνωθεν ελέγχου, οι αναρχικοί της ελεύθερης αγοράς υποστηρίζουν ότι η αυθεντική και διαρκής κοινωνική τάξη δημιουργείται σε μεγάλο βαθμό αυθόρμητα από κάτω προς τα πάνω, όχι από την συγκεντρωτική διακυβέρνηση και επιβολή. Η εξελικτική εμφάνιση διαφορετικών ανθρώπινων γλωσσών παρέχει μια συναρπαστική απεικόνιση αυτής της βασικής αρχής στην πράξη.
Η γλώσσα αναπτύχθηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια χιλιετιών μέσω αποκεντρωμένων δικτύων εθελούσιων αλληλεπιδράσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων, που επιδιώκουν να επικοινωνήσουν, να συνεργαστούν και να βρουν κοινό νόημα. Καμία κεντρική αρχή ή κυβέρνηση δεν όρισε την κατάλληλη γραμματική ή λεξιλόγιο, ωστόσο περίπλοκες και λεπτές γλωσσικές δομές εμφανίστηκαν ανεπίσημα με την πάροδο του χρόνου, μέσω πρακτικής χρήσης και υιοθέτησης επιτυχημένων συμβάσεων. Οι δομές της γλώσσας προέκυψαν αυθόρμητα από την ανθρώπινη δράση, αλλά όχι από κάποιο ανθρώπινο σχέδιο.
Ομοίως, τα άτομα μπορούν να συνεργαστούν επιτυχώς για να εκπληρώσουν τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες και να οργανώσουν περίπλοκες κοινωνίες, χωρίς να βασίζονται σε αυταρχική εποπτεία ή εξαναγκασμό. Αξιοποιώντας τη λογική, την μέθοδο της δοκιμής και του λάθους, τη φήμη, τον ανταγωνισμό και την καθολική ανθρώπινη ικανότητα για αναγνώριση και επιδίωξη κοινών συμφερόντων, οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν εξελιγμένα συναινετικά κοινωνικά συστήματα, που υπερβαίνουν κατά πολύ την πολυπλοκότητα και τη λεπτότητα που οποιαδήποτε κρατική γραφειοκρατία θα μπορούσε να ελπίζει να διατυπώσει μέσω της νομοθεσίας.
Ισχυρά, εκτεταμένα συστήματα με τη μορφή οργανικού ηθικού κώδικα, νομολογίας του κοινού δικαίου, υγιούς χρήματος και δυναμικών αγορών, όλα εξελίχθηκαν μέσω αποκεντρωμένων διαδικασιών, πολύ πριν από την ανάδυση του σύγχρονου γραφειοκρατικού έθνους-κράτους. Ακόμη και η ανάπτυξη του οικοσυστήματος και η αυτο-οργάνωση της φύσης αποκαλύπτουν την αξιοσημείωτη ικανότητα των αυθόρμητων συστημάτων να επιτυγχάνουν την συμβίωση μεταξύ διαφορετικών συστατικών μερών, ακολουθώντας απλούς, τοπικούς κανόνες, ωστόσο δεν υπάρχει κάποιος άνωθεν συνειδητός σχεδιασμός.
Οι αποκεντρωμένες εξελικτικές διαδικασίες επιδεικνύουν τη δύναμή τους να δημιουργούν λειτουργική πολυπλοκότητα και αρμονία, που υπερβαίνει κατά πολύ τα πιο τολμηρά σχέδια ακόμη και των πιο καλοπροαίρετων πολιτικών σχεδιαστών και κοινωνικών μηχανικών. Ο όρκος πίστης στην κεντρική εξουσία είναι φιλοσοφικά αδύναμος, όταν έρχεται σε αντίθεση με την ομορφιά της αναδυόμενης αυθόρμητης τάξης που προκύπτει ελεύθερα, απεριόριστη από παρασιτικούς εξωτερικούς χειρισμούς. Αν και το κράτος έχει φιλοδοξίες να επιτύχει και να διατηρήσει την τάξη, δεν μπορεί να αντιγράψει τη δυναμική κομψότητα και την περίπλοκη πολυπλοκότητα που γεννούν τα αποκεντρωμένα δίκτυα των ελεύθερα συνεργαζόμενων ατόμων.
Το ξεσκέπασμα της βιτρίνας
Σε μια πιο προσεκτική και πιο κριτική εξέταση, η προβαλλόμενη αύρα της κρατικής εξουσίας και εξουσίας αποκαλύπτεται ως μια εύθραυστη βιτρίνα. Το κράτος αποτελείται από εγγενώς ατελείς ανθρώπινους θεσμούς που παραμένουν ευάλωτοι στις ίδιες παγίδες και περιορισμούς όπως κάθε άλλη ανθρώπινη προσπάθεια. Οι αδυναμίες και οι αποτυχίες του γίνονται γρήγορα εμφανείς, κάθε φορά που οι πολιτικές του ή οι προσπάθειες κοινωνικής μηχανικής αποδεικνύονται μη βιώσιμες, προκαλώντας αναταραχή και τελικά ανοιχτή αντίσταση από τον λαό που προορίζεται να υποταχθεί στην εξουσία του.
Όταν το κράτος φιλοδοξεί να καταργήσει την ιδιοκτησία της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και να υπαγορεύσει άνωθεν κάθε πτυχή της οικονομικής συμπεριφοράς, οδηγεί σε καταστροφή. Τα ολοκληρωτικά πειράματα στην κοινωνική μηχανική κατέρρευσαν κάτω από το βάρος των εσωτερικών τους αντιφάσεων. Κανένα άτομο ή θεσμός, όσο φιλόδοξο κι αν είναι, δεν μπορεί με την περιορισμένη γνώση και την εσφαλμένη ανθρώπινη κρίση του να υποκαταστήσει τα δισεκατομμύρια των διάσπαρτων αποφάσεων και συναλλαγών, που γίνονται από τοπικούς φορείς με άμεση γνώση των δικών τους μοναδικών συνθηκών και υποκειμενικών αξιών.
Σαν καρκίνος, οι κρατικές γραφειοκρατίες αναπτύσσονται ασυγκράτητες, συνενώνονται σε εκτεταμένες ιεραρχίες που συγκεντρώνουν την εξουσία. Αυτή η συγκέντρωση επιτρέπει μια ατελείωτη λίστα από κατάφωρες καταπατήσεις της πολιτικής ελευθερίας—αδικαιολόγητη παρακολούθηση, λογοκρισία και απαγορεύσεις. Αυτά τα συμπτώματα υπογραμμίζουν τη διάγνωση: η απεριόριστη κρατική εξουσία απειλεί την ελευθερία.
Ο δρόμος πέρα από την λατρεία του Κράτους
Σε αντίθεση με τις πιο σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης φύσης, που εκδηλώνονται στο ληστρικό κράτος, η αποκεντρωμένη φιλοσοφία του εθελοντισμού και του αναρχισμού της ελεύθερης αγοράς παρέχει ένα εμφατικό αντίδοτο στην καταστροφική ενόρμηση προς την λατρεία του κράτους, η οποία εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνίες. Επιδιώκει να διαλύσει πλήρως την βιτρίνα της νομιμότητας και το βάθρο πάνω στο οποίο στέκεται το κράτος, και να αποκαταστήσει την εξουσία στο κυρίαρχο άτομο ως θεμελιώδη μονάδα της ηθικής και του πολιτισμού.
Ο αναρχισμός της ελεύθερης αγοράς αφαιρεί την εξουσία από εδραιωμένους, καταναγκαστικούς, ελίτ θεσμούς και την εναποθέτει σε απλούς ανθρώπους, που διαθέτουν τη φυσική ικανότητα να συνεργάζονται επιτυχώς μέσω εθελούσιων συναλλαγών. Στη θέση του κρατικού μονοπωλίου της νόμιμης βίας, οι υπέρμαχοι των εθελούσιων σχέσεων αναγνωρίζουν ότι οι απλοί άνθρωποι αυτο-εκπληρώνονται περισσότερο όταν έχουν την εξουσία να επιδιώκουν τις διαφορετικές αξίες και τα προσωπικά τους συμφέροντα αρμονικά και μη καταναγκαστικά στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό μέσω της οικονομικής και κοινωνικής ελευθερίας, παρά αποκτώντας την εξουσία. Αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες της ανθρωπότητας μέσω της χειραφέτησης από την επικυριαρχία.
Στα αναρχικά συστήματα που κάποιοι οραματιζόμαστε, τα άτομα θα ήταν ελεύθερα να συνάψουν συμβάσεις μεταξύ τους με τους δικούς τους όρους και με τη δική τους συγκατάθεση. Η εθελούσια αλληλεπίδραση επιτρέπει την ανάδυση αποκεντρωμένων λύσεων με βάση την άμεση ανατροφοδότηση, συντονίζοντας αυθόρμητα τις ανάγκες των συμμετεχόντων. Χωρίς μια καταναγκαστική κεντρική αρχή που επιβάλλει νόμιμα την περιορισμένου ορίζοντα βούλησή της και την αδαή αντίληψη των τοπικών συνθηκών, τα εθελουσίως αποκεντρωμένα δίκτυα μπορούν να επιτρέψουν την ροή διαφορετικών λύσεων από κάτω προς τα πάνω, προσαρμοσμένα σε μια σειρά τοπικών συνθηκών και ατομικών προτιμήσεων.
Η δεισιδαιμονία, η τυφλή υποταγή και η εγκατάλειψη της προσωπικής ευθύνης μπορεί να κυριαρχούσαν στις προνεωτερικές φυλετικές κοινότητες. Όμως η διατήρηση αυτών των αναχρονιστικών ψυχολογικών τάσεων, που εκδηλώνεται ως παράλογη πίστη στην κρατική εξουσία, αντιπροσωπεύει την οπισθοδρόμηση, όχι την ανθρώπινη πρόοδο. Η αληθινή πρόοδος απαιτεί σκεπτικισμό, κριτική ανάλυση και απομυθοποίηση των πολλών μύθων που περιβάλλουν το κράτος. Μόνο μέσω της χειραφέτησης από το ψέμα μπορεί η πολιτική της κοινωνιοπαθητικής επικυριαρχίας να εκτοπιστεί από την εθελούσια πολιτική συνεργασία, η οποία βασίζεται στην προηγμένη οικονομία της ελεύθερης επιλογής και του στέρεου χρήματος.
Καθώς τα διανοητικά δεσμά και οι δεισιδαιμονίες της λατρείας του κράτους -που βασίζεται στην υπακοή- απορρίπτονται, οι απλοί άνθρωποι ανακτούν τον έλεγχο του οικονομικού και κοινωνικού τους πεπρωμένου, συνειδητοποιώντας τις μεταμορφωτικές δυνατότητες της απεριόριστης συνεργασίας, μέσω της άσκησης της φυσικής τους ελευθερίας. Απαλλαγμένοι από την εξαχρειωμένη ανοησία της υποταγής στην ανθρώπινη πολιτική εξουσία και ενθαρρυμένοι από μια ηθική φιλοσοφία αυτοδιάθεσης, μπορούμε να χαράξουμε ένα νέο μονοπάτι προς τα εμπρός, προς την άνευ προηγουμένου ανθρώπινη ευδοκίμηση. Το κρίσιμο καθήκον που έχουμε μπροστά μας είναι σαφές: πρέπει να αμφισβητήσουμε τις θεσμοθετημένες υποθέσεις, να καταρρίψουμε τα υπάρχοντα παραδείγματα συλλογικής ταυτότητας που μειώνουν την ατομική αξία, και να εξελίξουμε την κοινωνία πέρα από την παραλυτική μέγγενη του μυστικισμού, του εξαναγκασμού και του παραλογισμού. Ένα πιο λαμπρό μέλλον περιμένει εκείνους που είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τους ψευδοπροφήτες του παρελθόντος, ενώ παράλληλα θα πραγματώνουν το δικό τους έμφυτο δυναμικό ως άτομα, για να διαμορφώσουν το κοινό μας πεπρωμένο. Όμως το τίμημα της υπέρβασης είναι η αιώνια επαγρύπνηση.
[ Για περισσότερα σχετικά άρθρα, επιλέξτε τις ετικέτες «Αναρχοκαπιταλισμός» και «Κράτος» στο πάνω μέρος της αρχικής σελίδας του X-Press]
Ο Mike Matulef εργάζεται στις κατασκευές την ημέρα, και είναι ανεξάρτητος σπουδαστής των Αυστριακών Οικονομικών τη νύχτα. Ο Mike συνδέεται φιλοσοφικά με τον crypto-αναρχισμό και ενδιαφέρεται να γνωρίσει πώς το Bitcoin και άλλες τεχνολογίες ανοιχτού κώδικα μπορούν να δημιουργήσουν παράλληλα συστήματα που βασίζονται στη συναίνεση και όχι στον εξαναγκασμό.