Ο πρώτος αυθεντικά φιλελεύθερος Πρόεδρος στην σύγχρονη ιστορία;
Άρθρο του Michael Peterson, που δημοσιεύτηκε στις 18/8/2023 από το Foundation for Economic Education (FEE). Χρόνος ανάγνωσης 5'.
Η μετεωρική άνοδός του Milei είναι ένα μάθημα όχι μόνο για την πολιτική, αλλά και για την δύναμη των ιδεών. Ο αυθεντικός φιλελευθερισμός είναι μια πλούσια παράδοση, που συχνά δεν καταφέρνει να έχει απήχηση στους ανθρώπους που θα ταυτίζονταν περισσότερο μαζί του. Με άλλα λόγια, οι ιδέες του φιλελευθερισμού έχουν τεράστιες δυνατότητες να δημιουργήσουν μια πραγματική αλλαγή
Μια φορά κι έναν καιρό, πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αργεντινή ξεχώριζε άνετα ως μία από τις δέκα πλουσιότερες χώρες στον κόσμο. Ωστόσο, λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Χουάν Περόν το 1943, η χώρα ξεκίνησε μια σειρά από σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις, που έμελλε να γονατίσουν την οικονομία και να την μετατρέψουν σ' ένα οικονομικό τέλμα, από το οποίο δεν έχει ακόμη ανακάμψει. Η χώρα θεωρούνταν άλλοτε μια «νέα Ευρώπη». Τώρα τα κτίριά της φαίνονται παλαιότερα κι από εκείνα των αρχαίων Ευρωπαίων προγόνους της.
Ο φιλελευθερισμός (libertarianism) δεν είχε συγκεντρώσει ποτέ τόση προσοχή, όσο στις μέρες μας. Ένας βασικός λόγος είναι ο Javier Milei: Ένας θορυβώδης οικονομολόγος και τηλεοπτική προσωπικότητα, επαναφέρει την κλασική φιλελεύθερη παράδοση με τρόπο που μιλά στις εμπειρίες των Αργεντινών και τα ατέρμονα βάσανά τους από την οικονομική στασιμότητα.
«Ο φιλελευθερισμός βασίζεται στην αρχή της μη επίθεσης», λέει στη επινίκια ομιλία του σε μια ομάδα οπαδών, μετά από μια εκπληκτική σαρωτική πρωτιά στις προκριματικές εκλογές της Αργεντινής αυτόν τον μήνα. Εάν ο Milei πετύχει στις γενικές εκλογές του Οκτωβρίου -οι οποίες είναι πιθανό να οδηγήσουν και σε δεύτερο, τελικό γύρο- θα είναι ο πρώτος φιλελεύθερος πρόεδρος στη σύγχρονη ιστορία.
Πολλοί πολιτικοί ειδήμονες προέβλεπαν την τρίτη θέση για τον εκκεντρικό οικονομολόγο, αλλά η ακατάβλητη προεκλογική εκστρατεία του πείσμωσε πολλούς Αργεντινούς, ωθώντας τον στην κορυφή της εκλογικής αναμέτρησης. Παρά τη λαϊκίστικη ρητορική του, ο Milei είναι ένθερμος φιλελεύθερος (libertarian). Ακόμη και τα κατοικίδιά του έχουν πάρει το όνομά τους από δημοφιλείς φιλελεύθερους οικονομολόγους, συμπεριλαμβανομένων των Murray Rothbard, Milton Friedman και Robert Lucas.
«Ο φιλελευθερισμός», αναφέρει ο Milei, «υπερασπίζεται το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία. Οι θεσμοί του φιλελευθερισμού υποστηρίζουν την ιδιωτική ιδιοκτησία, την κινητικότητα της εργασίας, τον καταμερισμό της εργασίας, την κοινωνική συνεργασία και τις ελεύθερες αγορές με περιορισμένη κρατική παρέμβαση. Φιλελευθερισμός είναι το να εξυπηρετείτε τον συνάνθρωπό σας προσφέροντας καλύτερα αγαθά και υπηρεσίες. Σε αυτό πιστεύουμε»
Σύμφωνα με τα προκριματικά αποτελέσματα, περίπου το ένα τρίτο της χώρας πιστεύει ή συμπαθεί αυτές τις αρχές. Με περισσότερο από το 40% των Αργεντινών να ζουν στη φτώχεια, την αυξανόμενη εγκληματικότητα και τη διαφθορά, και με τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού να ξεπερνά το 100%, δεν αποτελεί έκπληξη το γιατί.
Πολλοί ψηφοφόροι λένε ότι έχουν βαρεθεί με το status quo. «Πρέπει να απαλλαγούμε από αυτούς που είναι εκεί για 30 χρόνια και δεν έχουν κάνει τίποτα. Έχουμε σαπίσει», δήλωσε ένας ψηφοφόρος.
Ένας άλλος ψηφοφόρος παρατήρησε: «Μου αρέσουν οι σκέψεις του Milei. Δεν μας λέει ψέματα και δεν μας παίρνει τα λεφτά με φόρους». Σε μια εκπληκτική ιδεολογική ανατροπή, οι βασικές αρχές του κλασικού φιλελευθερισμού - ελεύθερες αγορές, περιορισμένο κράτος και νομοκρατία - απέκτησαν απήχηση σε εκατομμύρια Αργεντινούς πολίτες.
Το πιο εκπληκτικό, ωστόσο, δεν είναι το πόσες ψήφους συγκέντρωσε το φιλελεύθερο κύμα, αλλά το ποιοι ψήφισαν αυτόν και το κόμμα του, το La Libertad Avanza. Σε σύγκριση με τις τελευταίες προεδρικές εκλογές πριν από τέσσερα χρόνια, ο Μιλέι ανέτρεψε δώδεκα επαρχίες που ήταν σε μεγάλο βαθμό υπέρ των Περονιστών, του σκληρού αριστερού κόμματος της χώρας. Κέρδισε δεκαέξι επαρχίες συνολικά και συγκέντρωσε πάνω από επτά εκατομμύρια ψήφους, μια άνευ προηγουμένου επίδοση για έναν φιλελεύθερο προεδρικό υποψήφιο. Ο τελευταίος φιλελεύθερος πολιτικός που συγκέντρωσε τόση υποστήριξη ήταν ο Ricardo López Murphy στις προεδρικές εκλογές της Αργεντινής το 2003, αλλά ακόμη και τότε συγκέντρωσε το 16% της λαϊκής ψήφου, που είναι λιγότερο από το ήμισυ των ψήφων που συγκέντρωσε ο Milei.
Πουθενά δεν ήταν ισχυρότερη αυτή η υποστήριξη, από ό,τι στους νεότερους ψηφοφόρους. Η φοβερή ικανότητα του Milei να συνδέεται με τους νέους, πολλοί από τους οποίους έχουν ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης, εξηγεί μεγάλο μέρος της επιτυχίας του. «Όταν άρχισα να κάνω τηλεοπτικές εμφανίσεις πριν από δέκα χρόνια, η λέξη «φιλελεύθερος» ήταν βρισιά», ισχυρίζεται ο Milei στην ομιλία του.
Αυτό που λείπει από τους κλασικούς φιλελεύθερους στην επικοινωνία, ο Milei το αναπληρώνει με το παραπάνω, με στυλ και ειλικρίνεια. Η υπόσχεση του Milei να δολαριοποιήσει την οικονομία της Αργεντινής, για παράδειγμα, έχει γίνει δημοφιλές σύνθημα. «Όλες οι χώρες που έχουν δολαριοποιηθεί τελικά προόδευσαν και σταμάτησαν να έχουν πληθωρισμό», λέει ένας υποστηρικτής.
Η υπόσχεση του Milei να υπερασπιστεί τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και να μειώσει τη δημοσιονομική επιβάρυνση του κράτους υποστηρίζεται χρησιμοποιώντας γλώσσα με την οποία ταυτίζεται ο μέσος ψηφοφόρος. Σχεδιάζει επίσης να άρει τους ελέγχους τιμών, να επιτρέψει τη νόμιμη οπλοκατοχή και να επιτρέψει τις αγορές ανθρώπινων οργάνων. Ακόμη και η πρόταση του Milei για κλείσιμο της κεντρικής τράπεζας κερδίζει την επιδοκιμασία μεταξύ εκείνων που είναι δυσαρεστημένοι με το επί δεκαετίες χρέος της χώρας προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Ακόμα κι αν ο Milei δεν κερδίσει στις γενικές εκλογές, η μετεωρική άνοδός του είναι ένα μάθημα όχι μόνο για την πολιτική, αλλά και για την δύναμη των ιδεών. Ο κλασικός φιλελευθερισμός είναι μια πλούσια παράδοση, που συχνά δεν καταφέρνει να έχει απήχηση στους ανθρώπους που θα ταυτίζονταν περισσότερο μαζί του. Με άλλα λόγια, οι ιδέες του κλασικού φιλελευθερισμού έχουν τεράστιες δυνατότητες να δημιουργήσουν μια πραγματική αλλαγή, όμως έχουν καταντήσει να είναι εκτός μόδας.
Οι προσωπικότητες δεν χρειάζεται να φέρουν το βάρος μιας παράδοσης, αλλά η εύρεση τρόπων για την αποτελεσματική επικοινωνία αυτών των ιδεών είναι συχνά εξίσου σημαντική με τις ίδιες τις ιδέες. Αιχμαλωτίζοντας το μυαλό και το φαντασιακό εκατομμυρίων Αργεντινών, ο Javier Milei αποδεικνύει, για άλλη μια φορά, ότι η ελευθερία μπορεί να διαδοθεί με πολλούς τρόπους.
[ Για περισσότερα άρθρα σχετικά με τον Javier Milei, επιλέξτε την ετικέτα «Αναρχοκαπιταλισμός», στο πάνω μέρος της αρχικής σελίδας του X-press ]
Ο Michael είναι Ειδικός Περιεχομένου ενός ακαδημαϊκού ιδρύματος στην περιοχή της Ουάσιγκτον, DC. Αυτή την εποχή παρακολουθεί ένα μεταπτυχιακό στα οικονομικά από το GMU, όπου έλαβε και το προπτυχιακό του πτυχίο.
Μου αρέσει που δεν θεωρεί τον Reagan και την Thacher φιλελεύθερους.